چکیده

نگارنده از منظر جامعه شناسى و با استفاده از آیات و روایات به بررسى رابطه خانواده با مسجد پرداخته. انواع تعامل مسجد و خانواده و رابطه کمى و کیفى را مورد توجه قرار داده، سپس از آثار و فواید حضور خانواده در مسجد لزوم استفاده مفید و مشروع از مسجد و ممنوعیت استفاده هاى ابزارى و ممنوع از مسجد را مطرح و وظایف خانواده در برابر مسجد را برشمرده. در ذیل هر عنوان نکات مفید و سازنده اى را مطرح ساخته است.

 

اشاره

از زمانى که مشیت و اراده خداوند متعال بر این قرار گرفت که انسان به زمین هبوط و با تشکیل خانواده در این کره خاکى زیست نماید، از همان آغاز بشر به جایى که محل عبادت و راز و نیاز با خدا باشد، محسوس بود و بدین جهت انسان هاى موجود آن عصر با پدیده عبادگاه، آشنایى و رابطه ویژه اى داشتند و به مروز زمان، عبادت و پرستش خداوند سبحان در جایى به نام عبادتگاه یا مسجد، در زندگى انسان ها نهادینه شده است.

          در تمام ادیان و مذاهب الهى عبادتگاه ها، جایگاه ویژه اى در نزد پیروان داشتند و از اعتبار و قداست خاصى برخوردار بودند.

          هم اینک نیز پیروان ادیان و مذاهب موجود در دنیا، هر یک داراى عبادتگاه ویژه اى هستند و با مراجعه به آن ها، اعمال عبادى خویش را انجام مى دهند.

          زرتشتیان در آتشکده ها، یهودیان در کنشت ها، بودائیان و هندوها در معبدها، مسیحیان در کلیساها، و راهبان در دیرها و مسلمانان در مسجدها عبادت هاى خویش را به جا مى آورند و براى چنین مکان هایى اعتبار و قداست ویژه اى قائل اند.

          در میان پیروان ادیان الهى، مسلمانان اهمیتى خاص براى عبادتگاه خود قائل اند، به طورى که در هر شبانه روز، پنج و یا حداقل سه بار به آن مراجعه مى کنند و نمازها و عبادتشان را در آنجا انجام مى دهند و در حقیقت، بخشى از عمر خود را در مساجد سپرى مى کنند و آن را خانه دوم خود مى دانند.

          در میان مسلمانان، خانواده به عنوان رکن رکین و زیرساخت اصلى و اساسى جامعه، در برقرارى ارتباط معنوى و الهى مسلمانان با مسجد، نقشى مهم و منحصر به فرد بر عهده دارد و در هر عصر و نسلى مانع دورى و افتراق با مساجد گردیده است.

          در این نوشتار موضوع «مسجد و خانواده» از منظر جامعه شناسى و با استفاده از آیات و روایات معصومین علیهم السلام بررسى مى کنیم و آن را در بخش هاى ذیل پى مى گیریم.

          1 . رابطه خانواده با مسجد؛

          2 . تعامل مسجد و خانواده؛

          3 . آثار و فواید حضور خانواده در مسجد؛

          4 . وظایف خانواده در برابر مسجد؛

          5 . استفاده هاى مفید و مشروع از مسجد؛

          6 . استفاده هاى ابزارى و ممنوع از مسجد.

          امید است که این گونه نوشته ها و تلاش ها تأثیر به سزایى در اقبال، و رویکرد خانواده ها، به ویژه جوانان و نوجوانان میهن عزیز ما و سراسر جوامع اسلامى به مسجد، این پایگاه سترگ و بزرگ الهى در بر داشته باشد و آنان را از راه هاى انحرافى و فسادانگیز رهایى بخشد و رضایت خداوند سبحان و خرسندى صاحب الامر، حضرت حجة بن الحسن(عج) را در پى داشته باشد.

 

رابطه خانواده با مسجد

رابطه خانواده با مسجد، از چند جهت شایان بحث و بررسى است. اما در این جا تنها به بررسى رابطه کمى و کیفى مى پردازیم.

 

1 .رابطه کمى

1 . 1) رابطه موقت و محدود: بدین گونه که انسان به وقت نیاز و یا در ایام خاص مانند ماه مبارک رمضان به مسجد روى مى آورد و پس از رفع نیاز و یا پایان ایام خاص، رابطه خود را با مسجد کم و یا حتى ترک مى کند.

          این رابطه خالى از فایده و ارزش نیست، ولیکن مورد توصیه و سفارش الهى نیست و حتى مورد انتقاد و سرزنش قرار گرفته است زیرا به این معناست که انسان هرگاه به مصیبت و گرفتارى مبتلا شود، به خدا رو آورد و هنگامى که گرفتارى اش برطرف گردد، بار دیگر خدا را فراموش مى کند. از این رفتار و کردار نکوهیده در چند جاى قرآن، از جمله در این آیه شریفه انتقاد شده است:

      « فاذا رکبوا فى الفلک دعواللّه  مخلصین له الدین، فلما نجیهم الى البر  اذا هم یشرکون».[1]

     «هرگاه سوار کشتى شوند، خدا را از روى اخلاص و پاکى مى خوانند  و همین که به خشکى رسند[و از کشتى پیاده گردند ]شرک مى ورزند!».

          بى تردید هر کس به چنین روش و شیوه اى در استفاده و بهره مندى از مسجد، روى آورد مورد نکوهش و سرزنش الهى قرار مى گیرد و بدین جهت باید در حد امکان از آن پرهیز کرد.

          2 . 1) رابطه دایم و غیرمحدود: رابطه نیک و پسندیده خانواده ها با مساجد، آن است که حد و حصارى نداشته و دایم و همیشگى باشد و در حقیقت، مسجد خانه اى دیگر براى آنان باشد.

          در قرآن کریم آمده است:

      «واقیموا وجوهکم عند کل مسجد وادعوه مخلصین له الدین».[2]

     «توجه شما در هر مسجدى به او باشد و او را بخوانید، در حالى که دین  (خود) را براى او خالص مى گردانید».

          این توصیه الهى بیان گر این معناست که انسان همیشه باید به خدا توجه داشته باشد و از روى اخلاص و نیت پاک، او را بخواند و براى این امر در عبادتگاه و به ویژه در مسجد، تأکید بیشترى شده است و این امر نشان دهنده لزوم حضور شایسته و بایسته مسلمانان در مساجد است.

          پیامبر اکرم نیز در روایتى فرمود:

      «من کان القرآن دربته و المسجد بیته، بَنى اللّه  تعالى له بیتا فى الجنة  و درجة دون الدرجة الوسطى».[3]

     «هر کس که قرآن همدم او و مسجد خانه وى باشد، خداوند متعال  خانه اى در بهشت براى او بنا و درجه اى پایین تر از درجه وسطى به وى  عطا مى کند».

 

2 . رابطه کیفى

1 . 2) رابطه فیزیکى و ظاهرى: گاهى اوقات، انسان به مسجد مى رود و حضور فیزیکى و جسمى در آن پیدا مى کند، ولى روحش در قید و بند چیزهاى دیگر است و فکر و خیال او در عرصه هاى دیگر و خارج از حوزه معنویت و عبادت قرار گرفته است. چنین انسانى، رابطه بى حاصل و بى ارزش با مسجد برقرار کرده و از کسب ثواب و ارزش هاى معنوى و روحى محروم مانده است. محروم تر از او کسى است که در مسجد به کارهاى غیرعبادى و حتى گناه آلود بپردازد.

          پیامبر خدا در حدیثى فرمود:

      «الجلوس فى المسجد لانتظار الصلاة، عباده مالم یحدث».

          قیل: یا رسول اللّه  و ما یحدث؟ قال صلى الله علیه و آله:

      «الاغتیاب».[4]

     «نشستن در مسجد به انتظار نماز، عبادت است مادامى که حدثى از او  سر نزند».

          پرسیده شد: اى رسول خدا صلى الله علیه و آله به چه چیزى محدث مى شود؟ فرمود:

      «به غیبت کردن».

          آرى، غیبت از دیگران و سخن گفتن از کسى که در جمع آنان نیست و پرداختن به شایعات و پر و بال دادن به آن ها و یا فرو رفتن در امور دنیوى و فارغ شدن از عبادت و پرستش الهى، منافات با روح عبادت و طاعت الهى دارد و انسان را به مقصود و مقصد نمى رساند.

          در روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام آمده است:

      «یأتى فى آخرالزمان اناس یأتون المساجد، فیقعدون فیها حلقا، ذکرهم الدنیا و حب الدنیا، لاتجالسوهم، فلیس للّه  فیهم حاجه».[5]

     «در روزگار آخرالزمان، مردمى وارد مسجد مى شوند و حلقه اى براى  خویش تشکیل مى دهند و درباره دنیا و دوستى (مظاهر) دنیا به گفت وگو  مى پردازند (و از عبادت و نیایش غافل مى مانند)، با چنین کسانى هم نشینى  نکنید. زیرا خدا را (رغبت) و حاجتى به آنان نیست».

2 . 2) رابطه معنوى و باطنى: رابطه خانواده با مسجد باید مفید و ثمر بخش باشد و این رابطه، در صورتى برقرار مى گردد که انسان با همه وجود خود در مسجد حضور پیدا کند و روح و روان خویش را با عطر معنویت و عبادت مسجد، معطر گرداند و علاوه بر حضور فیزیکى و جسمى، حضور معنوى و باطنى داشته باشد و اندیشه و توجهات او تنها به خدا و خداشناسى و خداستایى مشغول باشد و خود را از هر فکر و خیال دنیوى برهاند.

          امام زین العابدین علیه السلام درباره حضور معنوى در مسجد فرمود:

      «والمساجد بیوت اللّه ، فمن سعى الیها فقد سعى الى اللّه  و قصد الیه  والمصلى مادام فى صلاته فهو واقف بین یدى اللّه  عزّوجلّ».[6]

     «مساجد، خانه هاى خداست. پس هرکسى که به سوى آن ها بشتابد،  به سوى خدا شتافته و او را قصد کرده است و شخص نمازگزار، مادامى که  در حال نماز است، در نزد پروردگار متعال قرار گرفته است».

          مى توان از این حدیث شریف، چنین به دست آورد: انسانى که در مسجد، در حال نماز است و همه توجهات او تنها به سوى خداست و او را از روى اخلاص و ایمان، عبادت و پرستش مى کند، چنین کسى توفیق لقاى الهى یافته و به مقام بس والا و بزرگى نایل شده است.

 

تعامل مسجد و خانواده

خانواده، نهادى است اجتماعى و مسجد، مکانى است مقدس براى عباد مسلمانان، این دو پدیده، ارتباط تنگاتنگى با هم دارند و از یکدیگر متأثر و بهره مندند.

          معمولاً هرگاه در ارتباط مسجد و خانواده کاوش مى شود، رابطه یک سویه خانواده با مسجد بررسى مى شود، در حالى که مى توان ارتباط بین این دو نهاد مهم را دو جانبه در نظر گرفت و تعامل آن دو و یا تأثیر هر یک در دیگرى را در معرض بحث و بررسى گذاشت. در این جا به نمونه هایى از تعامل مسجد و خانواده اشاره مى کنیم:

          1 . وقف زمین براى مسجد: از موارد مفید و مهم تعامل خانواده با مسجد، اقدام این نهاد اجتماعى در وقف کردن زمین ملکى براى احداث مسجد است.

          مسلمانان به پیروى از پیشوایان و امامان معصوم علیهم السلام از صدر اسلام تاکنون در این زمینه پیشتازند و از این سنت حسنه آنان در وقف زمین هاى خود براى مسجد است که شاهد شکوفایى این همه مسجد در سراسر جهان هستیم.

          بدین لحاظ، خانواده هایى که توانایى مالى ساختن مسجد و یا فرصت و قدرت اداره کردن آن را ندارند، ولى زمینى دارند که براى ساخت مسجد کفایت مى کند، مى توانند آن قطعه زمین را براى احداث مسجد وقف کنند، تا زمینه اى براى دیگر مسلمانان فراهم گردد و آنان براى ساختن آن اقدام کنند.

          وقف که معنى و مفهوم آن عبارت است از متوقف ساختن مالکیت خصوصى و شخصى و اقدام به عمومى کردن منافع آن در راه خدا براى استفاده دائمى مردم، داراى احکام فقهى و شرعى ویژه اى است که در کتب فقهى علما و رساله هاى عملیه مراجع تقلید بیان شده است و درباره آن، سفارش و توصیه هاى فراوانى شده است. از جمله این که در خبر صحیح از امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده است:

      «لیس یتبع الرجل بعد موته من الاجر الا ثلاث خصال:  صدقه اجراها فى حیاته فهى تجرى بعد موته و سنه هدى سنها فهى  یعمل بها بعد موته و ولد صالح یدعوا له».[7]

     «انسانى که از دنیا مى رود، دستش از تحصیل اجر و پاداش  (کارهاى دنیا) کوتاه مى گردد مگر کسى که سه چیز از او به یادگار مانده باشد:

      1 . کار خیرى که در حیاتش آن را بنیان نهاده باشد و پس از وفات او  به همان حال باقى بماند.

      2 . سنت و شیوه هدایت گرى که در حیاتش نهاده باشد و پس از وفات  وى نیز به آن عمل گردد.

      3 . فرزند صالح و شایسته اى از خود به جا گذاشته باشد که پس از وفات  براى او دعا و طلب مغفرت نماید».

          بى تردید آگاهى خانواده ها از این گونه احادیث، موجب رغبت بیشتر آنان به وقف کردن زمین هاى ملکى براى احداث مسجد مى گردد. به ویژه اگر بدانند که در نزد خداوند متعال از چه جایگاه و منزلتى برخوردار مى گردند.

          امام جعفرصادق علیه السلام در روایتى فرمود:

      «ما من مسجد بنى، الا على قبر نبى أو وصى نبى قتل، فاصاب تلک  البقعة رشة من دمة، فاحب اللّه  ان یذکر فیها».[8]

     «هیچ مسجدى بنا نمى گردد، مگر این که بر روى قبر پیامبر یا وصى  پیامبرى که به شهادت رسیده باشد قرار گیرد. پس به این مکان، قطره اى از  خون وى اصابت کرده است و خداوند سبحان دوست دارد که در این مکان،  ذکر و نیایش وى انجام گیرد.»

          بنابراین، مى توان به وضوح ملاحظه کرد که پدیده وقف، چه جایگاه مهمى در احداث مساجد دارد و خانواده هاى متدین و مؤمن چه نقش آفرینى هایى مى توانند در این راه داشته باشند.

          2 . ساخت و ساز مسجد: خانواده هاى مسلمان و متدین در ساخت و مرمّت مسجد، نقشى مهم برعهده دارند. آن ها با اختصاص بخش هایى از مایحتاج زندگى خویش براى ساخت و یا مرمّت مسجد، در این امر خداپسندانه سهیم مى گردند و از این راه، ایمان و هدایت خویش را به منصه ظهور مى رسانند.

          خداوند متعال در قرآن کریم مى فرماید:

      « ما کان للمشرکین ان یعمروا مساجد اللّه  شاهدین على  انفسهم بالکفر».[9]

     «مشرکان را لیاقت آن نباشد که مساجد خدا را آباد کنند، همان هایى که  به کفر خود گواهى دهند».

          این آیه نشان مى دهد که مرمت مساجد و یا ساخت و ساز آن، توفیقى است از جانب خدا که نصیب کافران و مشرکان و بى دینان نمى شود، بل این توفیق الهى تنها سزاوار مؤمنان و خانواده هاى متدین و خداجوست که به جز خدا، به چیزى دیگر نمى اندیشند.

          خداوند سبحان در دنباله همان آیه مى فرماید:

      «انما یعمر مساجد اللّه  من آمن باللّه  و الیوم الآخر واقام الصلاة و آتى الزکاة و لم یخش الا اللّه ، فعسى اولئک ان یکونوا من المهتدین».[10]

     «همانا آنانى که ایمان به خدا و آخرت دارند و نماز بر پا مى دارند و زکات  مى پردازند و به غیر از خدا از کسى نمى ترسند، مساجد خدا را آباد مى کنند.  پس امید است این گروه از مؤمنان، جزو هدایت شدگان قرار گیرند».

          پیامبر گرامى اسلام، حضرت محمد صلى الله علیه و آله نیز درباره فضیلت ساخت مسجد فرمود:

      «من بنى مسجدا فى الدنیا أعطاه اللّه  بکل شبر منه [بکل ذراع منه]  مسیرة اربعین الف عام مدینة من ذهب و فضة و در ویاقوت و زمرد  و زبرجد و لؤلؤ».[11]

     «هر کسى در دنیا مسجدى بنا نماید، خداوند متعال به مقدار هر وجب  آن]  و به نقلى فرمود: به مقدار هر ذراع آن] به اندازه پیمودن چهل هزار  سال، شهرى به وى عطا مى کند که همه آن از طلا، نقره، مروارید، یاقوت،  زمرد، زبرجد و لؤلؤ باشد».

          آن حضرت در روایت دیگر فرمود:

      «من ابتنى للّه  مسجداً و لو مثل مفحص قطاة، بنى اللّه  له بیتا  فى الجنة».[12]

     «کسى که براى خداوندمسجدى بسازد،اگرچه به مانند آشیانه پرنده اى  باشد، خداوند متعال خانه اى براى او در بهشت بنا خواهد نمود».

          در باره ساخت مسجد و یا مرمت و بازسازى آن، آیات و روایات فراوانى وجود دارد، که همه آن ها مسلمانان متعهد و خانواده هاى دین مدار را تشویق و توصیه به این امر خداپسندانه مى نمایند و با ایجاد اراده و عزم جدى در وجدان مسلمانان، آنان را در همه شهرها و روستاها وادار به ساخت چنین پایگاه و مکانى مقدس مى نمایند و از این راه جلوه اى زیبا و بى بدیل از یکتاپرستى و خداگرایى در جوامع بشرى به وجود مى آورند.

          اما در این زمینه، توجه به این نکته براى سازندگان مساجد ضرورى است که مسجد را باید طورى ساخت که از لحاظ مهندسى از استحکام و مقاومت در برابر بلایاى طبیعى برخوردار و از نظر فضا، از هوا و نور کافى بهره مند و داراى امکانات فرهنگى و تسهیلات روز باشد و در محدوده طرح هاى شهردارى و زیباسازى شهرى قرار نگیرد و از جنبه معمارى نیز معیارهاى اسلامى و ذوق و هنر دینى در آن محسوس و روبه قبله و دقیقا به سمت آن (خدا) باشد.

          3 . اداره مسجد و تصدى امور آن: علاوه بر ساخت و ساز مسجد جدید و مرمت مسجدهاى قدیمى و فرسوده، نقش خانواده ها در اداره مسجد و تصدى امور آن نیز مى تواند بسیار برجسته و چشمگیر باشد، زیرا مسجد به خودى خود نمى تواند در اصلاح اخلاق و بازسازى روحى و روانى انسان تأثیرگذار باشد بل این متولیان و متصدیان امور آن هستند که از طریق مسجد و با بهره مندى از فضاى مقدس و ملکوتى آن، نقش مسجد را در جامعه برجسته و فایده مند مى نمایند.

          متصدیان مساجد براى شادابى و طراوت این مکان مقدس و جذابیت آن براى اقشار گوناگون مردم، به ویژه جوانان، وظایف  ذیل را برعهده دارند:

          1 . 3) نظافت و پاکیزگى مسجد: مسجد نیز به مانند سایر بناها و ساختمان ها، نیاز به مراقبت و نظافت دارد. چون رفت و آمد مردم در آن همیشگى و نامحدود است، باید نظافت و پاکیزگى آن نیز همیشگى و دایمى باشد و متصدیان امر آن، از اداى چنین وظیفه مهمى احساس خستگى نکنند و خود را کنار نکشند، به ویژه در اوقاتى که حضور مردم در آن بیشتر و چشمگیرتر است مانند روزهاى جمعه و هنگام برپایى نماز جمعه و یا عیدها و هنگام برگزارى جشن هاى دینى و مذهبى و یا مراسم عزادارى و سوگوارى و یا براى جلسات وعظ و خطابه.

          در حدیثى از رسول اکرم صلى الله علیه و آله آمده است:

       صلى الله علیه و سلممن کنس المسجد یوم الخمیس و لیلة الجمعة، فاخرج منه من التراب  مایذر فى العین، غفر اللّه  تعالى له».[13]

     «کسى که در روز پنج شنبه و شب جمعه، مسجد را نظیف و خاک  و خاکروبه اى را که به چشم مى آید بیرون بریزد، خداوند سبحان گناهانش را  مى آمرزد».

          خانواده هاى متدین و محترم باید توجه داشته باشند که فضاى بیرونى، حیاط و دیوارهاى مسجد، فضاى درونى، درها و پنجره ها، پرده ها، فرش ها، سجاده ها و هر چیزى که
در مسجد استفاده مى شود، باید از آن ها مراقبت به عمل آید و در صورتى که نیاز به نظافت دارند، اقدام به نظافت و پاکیزه کردن آن نمایند.

          2 . 3) روشن نگه داشتن مسجد: مسجد باید همیشه براى عبادت کنندگان مهیا و درهاى آن باز و چراغ هایش روشن باشد.

          پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در این باره فرمود:

      «من أسرج فى مسجد من مساجد اللّه  سراجا لم تزل الملائکة و حملة  العرش یستغفرون له مادام فى ذلک المسجد ضوء من ذلک السراج».[14]

     «کسى که در مسجدى از مسجدهاى خدا چراغى بیفروزاند، مادامى که  مسجد از نور آن روشن است فرشتگان و حاملان عرش پیوسته براى او  طلب مغفرت مى کنند».

          بى تردید مقصود رسول خدا صلى الله علیه و آله در روشن کردن مسجد، برپا داشتن آن براى عبادت است، که در آن عصر نمونه برجسته آن روشن نگه داشتن مسجد بود. ولى امروز، نیازهاى دیگرى نیز به آن افزوده مى شود، مانند وسایل سرمازا و گرمازا، تلفن، آب، کتابخانه، و حتى رایانه و خطوط اینترنتى. متصدیان مساجد باید به این گونه قضایا نیز توجه کافى داشته باشند.

          3 . 3) جلوگیرى از حضور برخى اقشار: مسجد خانه دوم همه مسلمانان و مؤمنان است و ورود همگان در آن آزاد و بلامانع است، ولیکن در ورود برخى از اقشار، از جمله مجانین و دیوانگان و همچنین کودکان خردسال و غیر ممیز که نمى توانند نظافت و حرمت مسجد را نگه دارند، باید تأمل گردد.

          در روایتى از پیامبر اسلام صلى الله علیه و آلهآمده است:

      «جنبوا مساجدکم صبیانکم و مجانینکم».[15]

     «مساجد خود را از دسترس کودکان خردسال و دیوانه هایتان دور  نگه دارید».

          هم چنین مردان و زنانى که نیاز به غسل جنابت دارند و یا خانم هایى که در ایام عادت ماهانه به سر مى برند، حضورشان در مسجد جایز نیست. مگر این که از درى وارد و بى درنگ از در دیگر خارج شوند.[16]

 

آثار و فواید حضور در مسجد

در تعامل مسجد و خانواده، مواردى را که بازگو کننده نقش خانواده در ایجاد و اداره مسجد و طراوت و شادابى آن بود برشمردیم ولى نقش متقابل مسجد در ایجاد تغییر و تحول در اخلاقیات و روحیات انسان را در این بخش بررسى مى کنیم:

          اصولاً براى حضور خانواده ها و افراد مؤمن در مساجد، آثار و فواید فراوانى وجود دارد که تنها به برخى از آن ها اشاره مى کنیم:

          1 . تهذیب نفس: انسان ها در رهایى از بند شیطان و رسیدن به کمال و درجات عالى انسانى نیاز مبرم به زدودن گناه و آلودگى هاى روحى و روانى از جسم و جان خود دارند و در این راه مسجد مى تواند بهترین جایگاه تفکر و بازگشت به خویشتن باشد و انسان ها را به مقصودشان برساند. نقش مسجد در این امر مهم بسیار کارساز و برجسته است و در حقیقت، خانواده ها مدیون مساجدند زیرا دین و مذهب خود را در مساجد مى شناسند و در این اماکن مقدس با پروردگار خویش راز و نیاز و روح و روان خویش را از آلودگى ها تصفیه و تزکیه مى نمایند و با استغفار و توبه راه تقرب الى اللّه  را مى پیمایند.

          2 . ایمنى از بلاها و گرفتارى ها: نظر به این که خانواده، در ساخت و ساز مسجد، نهایت دقت را به عمل مى آورند و استحکام آن را مد نظر قرار مى دهند و بنایى محکم تر و مستحکم تر از بناهاى دیگر خویش مى سازند، معمولاً ساختمان هاى مساجد پناهگاه و مأمن مؤمنان و مسلمانان در ایام سختى ها و گرفتارى ها است. هم چنین از لحاظ اجتماعى هرگاه مسلمانان با فشارهاى حکومت یا با مخالفان عقیدتى و یا افراد ناباب روبه رو مى شوند، مساجد را بهترین پناهگاه و آسایشگاه خویش مى یابند.

          رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله در حدیثى فرمود:

      «اذا انزلت العاهات و الآفات، عوفى اهل المسجد».[17]

     «هرگاه بلاها و گرفتارى ها نازل شوند، اهل مسجد در عافیت و امنیت  خواهند ماند».

          نمونه عینى مصداق این حدیث شریف را در زمان خودمان (یعنى در اواخر سال 1383) در «سونامى» جنوب شرق آسیا، به ویژه در کشور مسلمان نشین اندونزى ملاحظه کردیم.

          از طریق رسانه هاى جمعى دیدیم و شنیدیم که بر اثر زلزله شدید و طوفان سهمگین دریا، بسیارى از شهرها و روستاها با خاک یکسان شد و بیش از دویست هزار تن کشته و بیش از آن زخمى شدند و میلیون ها تن خسارت دیدند و بلازده شدند، اما با شگفتى تمام، همگان دیدند که تنها ساختمان هایى که باقى ماندند و در این حادثه عظیم صدمه ندیدند و هم چنان سرپا بودند و پناهگاه سیل زدگان و آوارگان قرار گرفتند، همین مساجد بودند.

          3 . کسب رضایت پروردگار: حضور خانواده ها در مسجد، موجب رضایت پروردگار سبحان از آنان مى گردد و بردرجه قرب ایشان مى افزاید.

          امیرمؤمنان، امام على بن ابى طالب علیه السلام فرمود:

      «الجلسة فى الجامع خیر من الجلسة فى الجنة، لان الجنة فیها  رضى نفسى، و الجامع فیه رضى ربى».[18]

     «نشستن در مسجد براى من بهتر از نشستن در بهشت است.  زیرا نشستن در بهشت مایه خشنودى نفس انسان است ولى نشستن در  مسجد، موجب خرسندى خداى سبحان است».

          4 . گشایش امور: با حضور انسان در مسجد و راز و نیاز با پروردگار متعال و دل سپردن به وى از روى اخلاص و نیت پاک، بسیارى از معضلات و مشکلات وى، راه حل پیدا مى کند و اندکى بعد، خود به خود همه مشکلات و گرفتارى ها رفع مى گردد و گشایش و راحتى در امور پدید مى آید.

          امام جعفر صادق علیه السلامدر این باره فرمود:

      «من مشى الى المسجد، لم یضع رجلا على رطب و لا یابس الا  سبحت له الارض الى الارضین السابعة».[19]

     «هر کس به سوى مسجدى حرکت کند، بر هیچ تر و خشکى گام  نمى نهد، مگر این که از این زمین تا زمین هفتم، راه ها بر روى او  گشوده گردد».

          5 . افزایش حسنات و کاهش سیئات: رفتن به مسجد و بهره مندى از فضاى عبادى و عرفانى آن، موجب افزایش حسنات و پاداش اخروى و کاهش سیئات و یا محو کلى آن مى گردد.

          پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

      «من مشى الى المسجد من مساجد اللّه ، فله بکل خطوة خطاها حتى  یرجع الى منزله عشر حسنات و محى عنه عشر سیئات و رفع له عشر  درجات».[20]

     «هر کس به جانب مسجدى از مسجدهاى خدا برود، براى هرگامى که  بر مى دارد تا آن هنگامى که به خانه اش برگردد، ده حسنه براى او ثبت  و ده سیئه و گناه از او محو و ده درجه بر جایگاه وى نزد خداوند  افزوده مى شود».

          6 . رسیدن به فواید هشتگانه: اصبغ بن نباته، که از یاران و اصحاب نزدیک امیرمؤمنان علیه السلام بود، از آن حضرت روایت کرد:

      «هر که در مسجدى رفت و آمد داشته باشد، به یکى از این فواید  هشتگانه نایل خواهد شد:

      1 . برادر دینى که او را در راه کسب رضاى خداوند یارى کند.

      2 . دانشى که راه گشا باشد.

      3 . نشانه و آیه اى که استوار باشد.

      4 . شنیدن سخنى که او را به راه راست هدایت گر باشد.

      5 . شنیدن کلامى که او را از تباهى و فساد باز دارد.

      6 . دستیابى به سنت و شیوه اى که پیروى شده باشد.

      7 . رسیدن به رحمتى که منتظر آن بوده است.

      8 . گناهى را از روى خوف و خشیت الهى و یا از روى شرم و حیا  ترک کند».[21]

         7 . آگاهى از احوال یکدیگر: از جمله مشکلات مهم جامعه اسلامى، بى خبرى و ناآگاهى مسلمانان از وضعیت و گرفتارى هاى دیگران است که از این راه، صدمات و خسارات هاى فراوانى به آنان وارد مى گردد. آنانى که از قدرت و یا ثروت سهمى دارند و به اصطلاح گلیم خویش را از آب بیرون مى کشند، تنها به خود و خانواده خویش مى پردازند و همه راحتى و آسایش را براى خود طلب مى نمایند. بدون اینکه دیگر مؤمنان و مسلمانان را در نظر داشته و در فکر و اندیشه برطرف کردن مشکلات و گرفتارى هاى آنان باشند.

          پیامبر عظیم الشأن اسلام صلى الله علیه و آله این مسئله را آن قدر مهم و خطیر دانست و به مسلمانان درخصوص آن هشدار داد که گویا مسلمانى را به آن منوط و مشروط نمود.

          آن حضرت در حدیثى فرمود:

      «من اصبح و لایهتم بامور المسلمین فلیس بمسلم».[22]

         هم چنین در جاى دیگر فرمود:

      «من سمع رجلا ینادى یا للمسلمین فلم یجبه فلیس بمسلم».[23]

         به هر روى، حضور خانواده ها در مساجد و ملاقات با یکدیگر، در این مکان مقدس، مى تواند این نقیصه را برطرف کند و آنان را از وضعیت یکدیگر آگاه و زمینه اقدام عملى افراد صاحب ثروت و یا صاحب قدرت، براى رفع گرفتارى هاى بیچارگان و مستمندان را فراهم کند.

 

وظایف خانواده در برابر مسجد

براى برخوردارى از مساجدى با طراوت و نمازگزاران بسیار و مفید براى جامعه که موجب سرافرازى و سربلندى مسلمانان و مکانى مقدس براى تصفیه روح و روان آدمى و اصلاح و ارتقاى اخلاق و کمالات انسانى باشد، مواردى در بخش «تعامل مسجد و خانواده» بیان شد؛ اینک مواردى به عنوان وظایف خانواده در برابر مسجد ذکر مى گردد:

          1 . اداى حق مسجد: مسجد، به عنوان پدیده اى مقدس و برخاسته از درون اسلام، بر عهده همه مسلمانان، به ویژه خانواده هاى متدین و مذهبى، حق بزرگى دارد و اداى حق آن بر همگان لازم و واجب است. حق مسجد آن است که براى آن اهمیت قائل شویم و توجه خاصى به آن کنیم و در آن همیشه رفت و آمد داشته باشیم و با حضور در آن، نمازهاى خود را به جا آوریم و خداى سبحان را تسبیح و تقدیس نماییم. امام جعفر صادق علیه السلام در روایتى فرمود:

      «ثلاثة یشکون الى اللّه  عزوجل: مسجد خراب لایصلى فیه اهله و عالم بین جهال و مصحف معلق قد و قع علیه الغبار لایقرأ احد».[24]

     «سه چیز در نزد پروردگار متعال [در روز قیامت]شکایت مى کنند:

      1 . مسجدى که خراب شده باشد و مردم در ان نماز نخوانند.

      2 . عالم و دانشمندى که در میان جاهلان و نادانان قرار گرفته باشد.

      3 . قرآنى که معطل مانده و گرد و غبار بر آن نشسته باشد و کسى آن را  تلاوت نکند».

          در این حدیث شریف، از استقبال نکردن مسلمانان به حضور در مسجد و نخواندن نماز و به جا نیاوردن سایر عبادات در آن و در حقیقت به ادا نکردن حق آن، اعتراض شده است. ولى باید توجه داشت که در میان مسلمانان گاهى مساجدى مجلل و با شکوه ساخته مى شود اما استفاده بهینه عبادى از آن به عمل نمى آید. این گونه مساجد که در مناطق ثروتمندنشین بیشتر به چشم مى خورد، از نظر آبادى و عمران، خراب نیستند و حتى حضور مردم در آن چشم گیر است ولیکن از لحاظ معنوى، بى پایه و خراب اند.

          امام على بن ابى طالب علیه السلام فرمود:

      «یأتى على الناس زمان لایبقى فیهم من القرآن الا رسمه و من الاسلام  الا اسمه و مساجدهم یومئذ عامرة من البناء، خراب من الهدى،  سکانها وعمارها شر اهل الارض».[25]

     «روزگارى بر مردم خواهد آمد که از قرآن جز نشانى و از اسلام جز نامى  باقى نخواهد ماند. مسجدهاى آنان در آن روزگار از نظر ساختمان آباد،  اما از نظر هدایت ویران است. مسجدنشینان و سازندگان آن بناهاى  شکوهمند، بدترین مردم زمین اند».

          با این بیان روشن مى شود که اداى حق مسجد، به این است که مسلمانان با صفاى قلب و مهربانى با یکدیگر و با اجتناب از هرگونه حقد و کینه توزى و دشمنى علیه سایر مؤمنان و مسلمانان، تنها براى رضاى خداوند متعال و عبادت و پرستش وى در مساجد حضور چشم گیر داشته باشند و با نفس هاى گرم و معنوى خویش به آن شادابى بخشند.

          2 . پرهیز از امور غیرعبادى: مسجد، براى عبادت و بندگى خداوند سبحان است. اگر سخنرانى هاى مذهبى، مراسم دعا و مرثیه خوانى، قضاوت و داورى و چیزهایى از این قبیل در آن انجام گرفته و یا مى گیرد، باید همه آن ها در راستاى عبادت و دعوت به معنویت باشد. اما پرداختن به امور دنیوى و کارهایى که با روح عبادت و معنویت منافات داشته باشد، در درون مسجد ممنوع و غیر مجاز است. در منابع روایى آمده است:

      «یأتى فى آخرالزمان اُناس یأتون المساجد فیقعدون فیها حلقا،  ذکرهم الدنیا و حب الدنیا، لاتجالسوهم. فلیس للّه  فیهم حاجة».[26]

     «از اهل بیت عصمت علیهم السلام وارد شده است: در دوره آخرالزمان،  مردمى پیدا مى شوند که در مساجد حضور پیدا مى کنند و حلقه اى در آن  تشکیل مى دهندکه گفت وگوى آنان دنیوى و دوستى دنیاست. [شما ]با آنان  هم نشینى نکنید، زیرا خدا را (به آنان رغبت و) به آنان حاجت نیست».

          هم چنین مسجد را نباید به محلى براى خرید و فروش کالا و یا محلى براى انعقاد پیمان هاى تجارى و بازرگانى و یا نوشتن قولنامه ها و چیزهایى از این دست، تبدیل کرد.

          امام جعفر صادق علیه السلامدراین باره فرمود:

      «جنّبوا مساجدکم البیع و الشراء».[27]

     «مساجد خود را از خرید و فروش (کالا و اجناس) دور نگه دارید».

          3 . آراستگى ظاهر و جسمى: علاوه برآمادگى روحى و معنوى، از لحاظ ظاهرى و جسمى نیز باید هنگام رفتن به مسجد مرتب و پاکیزه و آراسته بود.

          امام جعفر صادق علیه السلام در روایتى فرمود:

      «در شبى سرد، خدمتکار امام زین العابدین علیه السلام به نزدش رسید و دید آن  حضرت بهترین لباس ها و عمامه ها را پوشیده و خود را به عطرهاى  خوش بو، معطر کرده و از هر جهت خود را آماده و مهیا نموده است».

          از وى پرسید: فدایت شوم، در این وقت شب با این هیأت و شکوه، به کجا تشریف مى برید؟ فرمود:

      «الى مسجد جدى رسول اللّه  صلى الله علیه و آله، اخطب الحور العین الى اللّه  عزوجل».[28]

     «قصد مسجد جدم رسول اللّه  صلى الله علیه و آله نمودم، تا حورالعین را از خدا  خواستگارى کنم».

          بنابراین، پوشیدن لباس نظیف و تمیز، خوش بو کردن لباس و بدن و اصلاح سر و صورت از جمله وظایف خانواده ها هنگام رفتن به مسجد است.

          هم چنین باید از چیزهایى که کراهت و نفرت دیگرن را در پى دارد، مانند خوردنى هایى که بوى بد تولید مى کنند و یا استعمال دخانیات مانند سیگار و یا پوشیدن لباس هاى زننده وامثال آن، پرهیز کرد. محمد بن مسلم گفت: ازامام باقر علیه السلام پرسیدم که خوردن سیر چه حکمى دارد؟ فرمود:

      «همانا پیامبر خدا صلى الله علیه و آله به لحاظ بوى آن، از خوردن این خوراکى ناخوشایندنهى مى نمود. پس (بعد از خوردن آن) به مساجد ما نزدیک  نشوید. اما اگر کسى آن را تناول کند و وارد مسجد نشود، اشکالى ندارد».[29]

         4 . برطرف کردن آلودگى ها:خانواده ها باید توجه داشته باشند که در و دیوار و فرش ها و فضاى درونى و بیرونى مسجد به هیچ وجهى به ناپاکى و نجاست آلوده نگردد و اگر چنین اتفاقى به وقوع پیوندد و جایى از مسجد و یا چیزى از آن آلوده گردد، بى درنگ باید رفع آلودگى شود.

          پیامبر صلى الله علیه و آلهدر حدیثى فرمود:

      «جنبوا مساجدکم النجاسة».[30]

     «ناپاکى ها و نجاست ها را از مسجدهاى خود دور کنید».

          ابى بن کعب روایت کرد: پیامبر بر دیوار مسجد ،آب دهانى دید که بر آن چسبیده بود، آن حضرت با پارچه اى آن را پاک و تمیز کرد و آن پارچه را به بیرون انداخت و جاى آن قسمت را با عطر (و یا زعفران و یا ورس [بوته اى شبیه زعفران]) خوش بو نمود.[31]

         به هر روى چه چیزهایى که مسجد را به نجاست آلوده مى کنند و چه چیزهایى که مسجد را نجس نمى کنند ولى طبع از آنها اکراه داشته و ناخوش آیند باشند، باید از مسجد پاک گردد.

          5 . آرامش صوتى: مسجد، جاى عبادت و تفکر و اندیشیدن درباره خود و خداوند است. لذا باید از آرامش خاصى بهره مند باشد. از این رو مؤمنانى که وارد مسجد مى شوند، لازم است در خواندن نماز، قرآن و دعا و مناجات، صداى خویش را بلند نکنند و اعمال خود را در حدى که مزاحمتى براى دیگران نداشته باشد، به طور آهسته انجام دهند.

          پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در وصایاى خود به ابوذر غفارى فرمود:

      «یا اباذر، من أجاب داعى اللّه  و احسن عمارة مساجد اللّه ، کان ثوابه  من اللّه  الجنّة».

          فقلتُ: کیف یعمر مساجد اللّه ؟ قال صلى الله علیه و آله:

      «لاترفع فیها الاصوات ولایخاض فیها بالباطل».[32]

     «اى ابوذر، کسى که دعوت خدا را اجابت نماید و در ساخت مساجد خدا،  خوب عمل کند، پاداش او از جانب پروردگار متعال، بهشت است».

          ابوذر پرسید: چگونه مى توان مساجد خدا را آباد ساخت؟

          پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود:

      «(خوب ساختن مساجد خدا به این است که) در مساجد، صداها بلند  نشود و در آن ها (با گفت و گوهاى بى حاصل) در باطل فرو نروند».

          البته باید توجه داشت که منظور از آلودگى صوتى در مساجد، گفت وگوهاى بى حاصل و یا بحث ها و مجادله هاى باطل است که با روح عبادت، تفکر و اندیشیدن درباره خدا و قیامت، منافات دارد و مزاحمتى براى عبادتگران به وجود مى آورد. اما مباحثه هاى علمى و مذهبى، سخنرانى ها و خطابه هاى اخلاقى و برگزارى مراسم عمومى که هرماه با صدا و حتى صداى بلند باشد و منفعت آن به عموم عبادت کنندگان برسد، منعى در انجام دادن آن ها نیست. زیرا این گونه اعمال در راستاى تبلیغ دین و معنویت است و اجر و پاداش اخروى نیز دارد.

          پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، امامان معصوم علیهم السلام، و اسلاف صالح ما شیعیان از این شیوه تبلیغ بسیار استفاده و مردم را ارشاد و به صراط مستقیم هدایت مى کردند.

 

استفاده هاى مفید و مشروع از مسجد

خانواده ها مى توانند بیشترین فواید و فیوضات معنوى را از مساجد کسب کنند و در این مکان مقدس، روح و روان خود را از سرچشمه زلال و پاک عبودیت و عرفان، سیراب نمایند.

          مناسب است، به برخى از فیوضات و بهره ورى هاى معنوى خانواده ها از مسجد اشاره کنیم:

          1 . برپایى نماز: مسجد، مکانى مقدس براى عبادت و کسب معنویت است و مسلمانان بهتر است همه نمازها، اعم از واجب و مستحب را در این مکان ها به جا آورند و به این مسئله توجه داشته باشند که پاداش فراوانى براى خواندن نماز در مسجد وجود دارد که در سایر اماکن بدان مقدار نیست. حتى در مساجد مخالفان و طایفه هاى اسلامى غیرشیعى نیز مى توان حضور یافت و در آن ها نماز خواند زیرا در این باره نیز پیشوایان معصوم علیهم السلام سفارش کرده اند.[33]

         2 . نماز جماعت: خواندن نماز جماعت، فضیلت و پاداش بى شمارى دارد و سفارش هاى بسیارى در دین مقدس اسلام در برپایى نماز جماعت و حضور مؤمنان در آن شده است. مسلما برپایى نماز جماعت، در مسجد و حضور در آن، ثواب و پاداش بیشترى خواهد داشت لذا خانواده هاى متدین تلاش کنند نمازهاى یومیه خود را در مساجد به جماعت برگزار کنند و از نماز خواندن به صورت فرادا خوددارى نمایند.

          3 . طلب حاجت: امام صادق علیه السلام فرمود: پدرم امام باقر علیه السلام هرگاه مى خواست حاجتى را از خداوند متعال درخواست نماید. به هنگام ظهر، مقدارى صدقه مى داد و سپس خود را خوش بو مى نمود و عازم مسجد مى گردید و در آن جا هر چه مى خواست از خداوند متعال درخواست مى نمود.[34]

         4 . ذکر خدا: تسبیح و ذکر خداوند سبحان، از جمله اعمالى است که درخصوص انجام دادن آن در مساجد سفارش شده است.

          امام صادق علیه السلام فرمود: مردى به محضر رسول خدا صلى الله علیه و آله رسید و عرض کرد: من خیر اهل المسجد؟ چه کسى از اهل مسجد، بهتر از دیگران است؟

          پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود:

      «اکثرهم للّه  ذکرا».[35]

         5 . وعظ و خطابه: برگزارى مراسم سخنرانى مذهبى و دینى در راستاى ارشاد مسلمانان و آشنایى با احکام دین اسلام و مکتب حیات بخش اهل بیت علیهم السلام، از فیوضات گران سنگ مساجد براى خانواده ها به شمار مى آید و لازم است در اجراى آن ها دقت کافى و به نحو مطلوب استفاده شود. در این راستا مبلغان دینى و روحانیان معظم مى توانند بیشترین بهره بردارى معنوى را از این فرصت ها بکنند.

          6 . تلاوت قرآن کریم: تلاوت قرآن کریم، در هر جایى ممکن و مفید است، ولى بهترین و مقدس ترین جاى آن، مسجد است که خانواده هاى متدین از این فضاى منوّر و روحانى، استفاده کامل و قرآن را به صورت فردى و یا به صورت جمعى تلاوت و در معانى آن تدبر مى کنند. استادان قرائت قرآن نیز تلاش کنند، در آموزش روخوانى و قرائت آن، خانواده ها به ویژه نوجوانان و جوانان را یارى دهند و قلوب پاکشان را با کلام خدا آشنا کنند. هم چنین روحانیان معظم و مفسران قرآن کریم براى توضیح و تفسیر آیات، از مساجد و فضاى روحانى و عرفانى آن استفاده کنند.

          7 . اعتکاف در مساجد: یکى از سنت هاى رسول خدا صلى الله علیه و آله در میان مسلمانان، اعتکاف آن حضرت در مسجد است. اعتکاف، از جمله اعمال عبادى است که با حضور در مسجد و باقى ماندن در آن به مدت سه شبانه روز و گرفتن روزه در هر سه روز و خارج نشدن از مسجد مگر در مواقع ضرورى محقق مى شود.

          انسان معتکف در این مدت فرصتى به دست مى آورد تا با تفکر و تدبر در رفتار و کردار خویش، درصدد ترمیم نارسایى هاى اخلاقى و کردارى خویش برآید و با عبادت و راز و نیاز، روح و روان خود را صفا بخشد.

          پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در ماه مبارک رمضان، به ویژه در دهه سوم آن، در مسجد معتکف مى شد.[36] و این سنت در میان امامام معصوم علیهم السلام و مسلمانان نیز تداوم یافت و هم اکنون در ایران اسلامى و برخى از مناطق شیعه نشین جهان، در روزهاى سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم رجب هر سال، متدینان و عبادت پیشه گان به مساجد مى روند و به مدت سه شبانه روز معتکف مى شوند. شایان توجه است که حضور جوانان، به ویژه دختران و پسران دانشجو در این مراسم عبادى چشم گیر است.

 

استفاده هاى نامشروع و غیرمجاز از مسجد

در استفاده از مساجد باید توجه داشت که هر کار ممکن را نمى توان در مسجد انجام داد، و در واقع انجام دادن برخى از کارها در مسجد ممنوع است که در این جا به برخى از آن ها اشاره مى کنیم:

          1 . استفاده ابزارى از مسجد: نظر به استقبال عمومى مسلمانان از مسجد و توجه ویژه آنان به این مکان مقدس، ممکن است عده اى بخواهند از آن و از فضاى معنوى آن در راستاى اهداف شخصى، حزبى و جناحى خود بهره بردارى کنند و خانواده هاى متدین را به ضلالت و انحراف بکشانند، یا این که وارد مساجد شوند و پس از دیدن آداب و رسوم مسلمانان، آنان را به سخریه و استهزا بگیرند. متولیان امور مساجد و عموم مسلمانان و نمازگزاران باید جلو چنین استفاده هاى نامشروع را بگیرند و محلى براى اظهار وجود بدخواهان و مخالفان باقى نگذارند و مسجد مقدس را تبدیل به مسجدى هم چون مسجد ضرار ننمایند.

          نمونه هاى فراوانى داریم که رسول خدا صلى الله علیه و آله و یا ائمه اطهار علیهم السلام با این گونه افراد که قصد سوء استفاده هاى مذهبى و سیاسى داشتند، برخوردار مى کردند و عکس العمل هاى لازم را نشان مى دادند.[37]

         2 . انجام دادن کارهاى صنفى و صنعتى در مساجد: در مساجد نباید کارهاى صنفى و صنعتى و امثال آن انجام داد، زیرا از این گونه اعمال در مسجد نهى شده است.

          در روایات آمده است که پیامبر صلى الله علیه و آله از آماده کردن شمشیر و تیز کردن آن در مسجد جلوگیرى مى نمود و مى فرمود:

      «انما بنى لغیر ذلک».[38]

     «مسجد براى کارهاى دیگرى بنا شده است».

          3 . وجود تصاویر و نقش و نگار در مسجد: کارهاى هنرى و زیباسازى مساجد، منافاتى با روح معنوى و عرفانى آن ندارد، لیکن از حک کردن نقش و نگار جانداران بر در و دیوار مسجدها و کشیدن عکس انسان و حیوان، هم چنین قرار دادن تصاویر، در مقابل نمازگزاران، باید پرهیز کرد. در حقیقت نباید مساجد را به موزه اى از تصاویر و عکس هاى گوناگون تبدیل کرد زیرا امکان دارد نظر نمازگزاران و عبادت کنندگان به آن ها جلب شود و از توجه آنان به اعمال عبادى کاسته شود.

          عمرو بن جمیع گفت: از امام جعفر صادق علیه السلام درباره مساجدى که داراى تصاویر هستند، پرسیدم، آن حضرت فرمود:

      «اکره ذلک، ولکن لایضرکم ذلک الیوم، ولو قد قام العدل لرأیتم  کیف یصنع فى ذلک».[39]

     «چنین چیزى کراهت دارد، ولیکن امروزه ضررى به شما نمى رساند.  اگر امام عادل قیام کند، هر آینه مى بینید که با این تصاویر چه خواهد کرد».

          4 . انداختن سنگ و زباله در مسجد: بى احترامى به مساجد با انداختن و یا ریختن سنگ و کلوخ و یا گذاشتن زباله و آشغال در آن ها، هم چنین گذاشتن وسایل شخصى و خانوادگى مانند آلات و ابزار کشاورزى، دامدارى و ماشین هاى سوارى و امثال ذلک، در شأن و خانواده هاى محترم و معتقد نیست. ولیکن مع الاسف مشاهده مى شود که در برخى از مساجد چنین بى احترامى هایى انجام مى شود. به ویژه در مسجدهایى که نمازگزاران کمى دارد و هم چنین مساجدى که تنها در ماه مبارک رمضان گشوده مى شوند و از آن ها تنها در این ماه استفاده مى شود و در بقیه ایام، خالى و بدون نمازگزار است.

          هم چنین در سطح برخى از روستاها و قریه هاى دور افتاده چنین رفتار و کردار نکوهیده مشاهده مى گردد که این امر گناهى است که عقوبت آن دامن گیر عاملان خواهد شد.

          از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است: که آن حضرت، مردى را دید که سنگریزه به داخل مسجد پرتاب مى کند. حضرت به وى فرمود:

       صلى الله علیه و سلمما زالت تلعن حتى وقعت».[40]

     «از زمانى که سنگریزه را انداختى تا مادامى که در آن جا باقى است،  آن سنگریزه تو را لعنت مى کند».

          5 . راه قرار دادن مساجد: برخى از افراد، مسجد را براى عبور و مرور خود انتخاب مى کنند و بدون این که نمازى در آن بخوانند، و صرفا براى نزدیک کردن راه خود، از درى وارد و از در دیگر خارج مى شوند که این کارى است ناپسند و خانواده هاى محترم باید به آن توجه داشته باشند.

          رسول خدا صلى الله علیه و آله در حدیثى فرمود:

      «لا تجعلوا المساجد طرقاً حتى تصلّوا فیها رکعتین».[41]

     «مساجد را راه عبور خود قرار ندهید، مگر این که دو رکعت نماز  در آن بخوانید».

          در پایان، از خداوند متعال مسئلت مى کنم که همه اقشار جامعه از جمله خانواده هاى متدین و مؤمن خصوصا جوانان با مسجد، و فواید و فضایل معنوى آن هرچه بیشتر آشنا شوند و بر تقوا و ایمان آنان افزوده شود، تا با آمادگى همه مسلمانان عالم، زمینه ظهور سرور و مولایمان حضرت حجة بن الحسن العسکرى(عج) فراهم گردد.