نقش فناورى اطلاعات در مدیریت مساجد

سه شنبه, 24 تیر 1399

چکیده

نگارنده با اشاره به اهمیت و جایگاه اینترنت، سایت هاى اینترنتى را مورد بررسى قرار داده و با دسته بندى آنها به شش گروه به این نتیجه رسیده است که سایت جامعى که متناسب با شأن مساجد باشد وجود ندارد.

اشاره

این مقاله نیم نگاهى است به اهمیت و جایگاه اینترنت که رسانه اى است تبلیغى در دنیاى امروز و پس از آن در سایت ها و صفحات اینترنتى در موضوع مسجد به کنکاش مى پردازد و درپایان براى استفاده بهینه ازفناورى اطلاعات در مدیریت مساجد پیشنهاداتى ارایه مى کند.

همه مى دانند اینترنت یکى از پدیده هاى قرن و شگفت انگیز ارتباطى و اطلاعاتى در عصر حاضر است در روزگارى که پیوندهاى فناورى و اطلاعاتى با زندگى انسان ها درآمیخته و دهکده جهانى را پى ریخته است.

اینترنت به عنوان یک رسانه عظیم ارتباطى سهم فراوانى در سامان دهى تفکر ارتباطى جهانى خواهد داشت. در این نظام، انسان ها فارغ از محدودیت هاى مکانى با یکدیگر در ارتباط اند و به راحتى به تبادل اطلاعات و تجربیات اقدام مى کنند.

پیشرفت و فراگیرى اینترنت در زندگى آدمیان امروزى به اندازه اى است که حتى بسیارى از خدمات معمول و روزمره نیز بر روى این شبکه ارائه مى شود. هم اکنون، میلیون ها انسان در سراسر جهان مشغول استفاده از این امکانات اند.

اگر به اهمیت اینترنت بنگریم و تأثیرش را بعد از تلویزیون در سطح فرهنگ جامعه فراموش نکنیم نبود، سایت هاى اسلامى، خصوصا سایت هاى تخصصى در موضوعات اسلامى باعث مى شود یک رسانه قوى در امر تبلیغ را از دست بدهیم.

این رسانه به علت جهان گیرى اش محدودیت مکانى ندارد و در رد و بدل کردن اطلاعات بهتر از شبکه هاى تلویزیونى و رادیویى و روزنامه ها عمل مى کند.

در این اقیانوس بى نهایت اطلاعات، براى موضوعات کوچکى هزاران سایت و صفحات اینترنتى وجود دارد. اما براى موضوعات مهم جهان اسلام سایت هاى محدودى فعالیت مى کنند که موضوع مسجد از این قاعده مستثنى نیست. جایگاهى که مرکز عبادت و اجتماع مسلمانان در تمام نقاط دنیا است از غربى ترین تا شرقى ترین نقاط جهان، مسجد مکانى است براى عبادت هاى جمعى و انفرادى که در بین مسلمانان و ادیان جایگاه خاصى دارد و مثل آهنربایى مى ماند براى جذب مسلمانان به خود.

از جمله کارکردهاى مهم مسجد را اطلاع رسانى درست و اخبار صحیح مى توان برشمرد. درگذشته نیز اخبار شهر و روستاها در مسجد انتشار مى یافت.

براى جستجوى موضوع مسجد در اینترنت از کلمات زیر سوده برده ایم و براى به دست آوردن نتایج کامل تر از موتورهاى جستجوى مختلف بهره گرفته ایم.

مسجد ـ مساجدMosque AL Mosques

المسجد ـ المساجدMosques AL Mosques

اسپانیایىMasjed AL Masjed Mezquita

فرانسوىMasjed AL Masajed Mosquee

گفتنى است نتایج جستجو در موتورهاى جستجو با یکدیگر تفاوت داشتند که با حذف موارد تکرارى به حدود شصت صفحه اینترنتى در این موضوع دست یافتیم.

به برداشت نگارنده سایت هاى مسجد را مى توان به 6 گروه تقسیم کرد و نمى توان صفحه اى را یافت که جزء یکى از این گروه ها قرار نگیرد:

گروه اول: سایت هایى که مستقیما به موضوع مسجد مى پردازند.

گروه دوم: سایت هایى که به مساجد خاص تعلق دارند.

گروه سوم: به معرفى مساجد تاریخى و توریستى مى پردازد.

گروه چهارم: فقط تعریفى کوتاه از مسجد به عنوان مکان نماز مسلمانان ارائه مى کند.

گروه پنجم: اسم مسجد یک سایت فرهنگى است براى هماهنگى مراجعات کاربران.

گروه ششم: معرفى مکان مساجد یک کشور یا منطقه.

گروه اول: سایت هایى که مستقیما به این موضوع پرداخته اند تعدادشان انگشت شمار است و از لحاظ ساختار وب سازى و محتویات برنامه در سطح پایینى قرار دارند و به روز نمى شوند و حداقل خواسته هاى مخاطبین را پاسخ نمى گویند ضمن اینکه جذابیت هم ندارند.

مهمترین سایت در این زمینه سایت مرکز رسیدگى به امور مساجد است با این آدرس: www.Omiri.com.

این سایت از تاریخ اول شهریور هشتاد و سه تاکنون به روز نشده است.

و سایت بعد اختصاص به مؤسسه مسجد دارد به آدرس www.Masjed.com که قبلاً فعال بوده ولى فعلاً تا زمان افتتاح سایت جدید بسته است. مؤسسه مسجد را یک مؤسسه غیردولتى مى توان برشمرد که با اشراف حجه الاسلام والمسلمین حاج تقى قرائتى در قم فعالیت مى کند که امید مى رود با افتتاح سایت جدید خلأ موجود را تا حدودى برطرف کند و اطلاعات خوبى از مسجد در اختیار محققان و علاقه مندان قرار دهد.

سازمان عمران مساجد هم یک سایت دارد با آدرس: www.OmeraneMasjed.com

ستاد اقامه نماز نیز از سایت سازى عقب نمانده و یکى از صفحات سایت خود را به مسجد اختصاص داده است که از نظر محتوایى بیشتر به احکام و معرفى مکان مساجد تهران نظر دارد.

امام المسجد یک سایت عربى زبان بوده و آدرس آن چنین است: www.alimam.ws

و اما نگفته نماند که در موضوع مسجد اخبار کاملى را نسبت به سایت هاى دیگر در خود جاى داده است.

مسجد نیوز www.masjednews.com فقط به ذکر آدرس حدود صد مسجد کفایت کرده است.

در گروه دوم مساجد خاص مثل مسجد جامع بزرگ هرات، مسجد مقدس جمکران، مسجدالجن، مسجدالقاء، مسجد آبورن در استرالیا، مسجدى در شرق لندن و مسجدى در لیتوانى را مى توان نام برد.

گروه سوم که به معرفى مساجد تاریخى و توریستى کشورهاى ترکیه، مصر، هند، چین و ایران مى پردازد.

گروه چهارم بیشتر مربوط به دایره المعارف هاى خارجى که در خارج متداول است
حدود یک صفحه به معرفى مساجد به عنوان معبد یا مکان عبادت مسلمانان پرداخته شده است. اخیرا در حوزه، برنامه هایى براى نوشتن دایره المعارف قرآن، اهل بیت و اسلام آغاز شده، و اگر دایره المعارفى براى موضوع مسجد نوشته شود براى محققان خارجى و داخلى قابل استفاده خواهد بود.

گروه پنجم از نام و عنوان مساجد براى مرکز فرهنگى مانند مسجد صاحب الزمان دزفول، مسجد امام مالک الاغواط، مسجدالکوثر، مسجد امام مهدى کویت، المسجدالکبیر.

گروه ششم معرفى مکان مساجد یک کشور یا منطقه. معرفى مساجد لبنان، اصفهان، مساجد تاریخى جهان، مساجد مدینه، آدرس مساجد آمریکا، معرفى مساجد بزرگ جهان و معرفى مساجد عالم اسلامى است.

با بررسى اجمالى روى این صفحات به این نتیجه مى رسیم که سایت جامعى در موضوع مسجد نداریم که حق مطلب را ادا کرده باشد و در این صفحات حتى یکى از فروعات مسجد هم به طور مفصل بیان نشده است.

ضعف اصلى چنین پایگاه هایى روزآمد نبودن مطالب آن است؛ برخى از این پایگاه ها مدت هاست به حال خود رها شده و تغییر محسوسى در آن صورت نگرفته است. و این موضوع در دنیاى رو به رشد اینترنت به معناى عقب ماندن از پایگاه هایى است که همگان با فناورى اطلاعات و ارتباطات به ارائه مطالب نوین مى پردازند و بیشترین مشترى را نوآوران به خود اختصاص مى دهند.

مسؤولین کشور ما در زمینه فناورى و اطلاعات، سیاست «بلاتکلیفى» را لحاظ کرده اند مثل اینکه این صنعت را رها کرده اند و روند گذشت زمان و مردم آن را به پیش مى برند ولى در آینده اى نه چندان دور، جبر زمانه آن ها را مجبور خواهد کرد به این سمت پیش بروند.

به نظر نمى رسد که گاه مسؤولین و دست اندرکاران مساجد نسبت به این رسانه، از مشکلات بکاهد. این نگاه باید به وسیله مدیران بانشاط، مبتکر و خلاق و نسل نو حوزه علمیه مورد بازبینى قرار گیرد.

ضعف بعدى که کاملاً مشهود است نبود سازمان، اداره یا ارگانى خاص و فراگیر در مدیریت امور مساجد کشور است. در زمان حاضر سازمان رسیدگى به امور مساجد تنها متولى است که براى مساجد تهران فعالیت مى کند و با اینکه مسؤول برگزارى هفته جهانى
مساجد در ایران است که وجهه بین الملل دارد، به طور جدى وارد عرصه اینترنت نشده است.

مسؤولین رسیدگى به امور مساجد مى توانند یک شبکه «اطلاع رسانى مساجد» راه بیندازد که این شبکه بتواند مباحث و اندیشه هاى مربوط به مساجد را عنوان کند و با مخاطبان داخلى فارسى زبان و مخاطبان آن سوى مرزها در سطوح مختلف، ارتباط منطقى برقرار کند و در جهت مسائل جهان اسلام مؤثر بیفتد.

به وسیله فناورى اطلاعات مى توان با کمترین هزینه، حلقه اتصالى بین مساجد جهان ایجاد کرد و تجربیات دست اندرکاران مساجد را به یکدیگر منتقل کرد که در نزدیکتر شدن جهان اسلام در مسائل دینى و معنوى به یکدیگر نقش اساسى را ایفا نماید.

هزینه ارتباطات در کشور ما و کشورهاى توسعه نیافته، فراوان است. در دنیاى سرعت و تکنولوژى، استفاده از روش هاى قدیمى بسیار پرهزینه و زمان بر مى باشد. اینترنت، ارتباط را به حداقل زمان ممکن مى رساند به طورى که هرکس در یک لحظه مى تواند با تمام نقاط جهان ارتباط صوتى و تصویرى برقرار کند و فوق العاده هزینه هاى ارتباطى را کاهش بدهد از این جهت جایگزین بهترى، براى آن یافت نمى شود.

ایجاد این شبکه در بعد فرهنگى مى تواند بیشترین کمک را به جهان اسلام انجام دهد.

نقاط بسیارى از جهان اسلام هستند که در فقر عقیدتى و فرهنگى به سر مى برند و حتى احکام اولیه یک مسلمان را نمى دانند! با انتقال فرهنگ ناب علوى مى توانیم با ارتباط با این قشر، رشد بسزایى در فرهنگ آن ها از راه دور ایجاد کنیم و آن ها را با فرهنگ تشیع بیشتر آشنا کنیم و پاسخگوى تمام سؤالات و شبهات آن ها باشیم و این همکارى و تبادل فرهنگى در مدّت کوتاهى اثرات خود را ظاهر مى کند و باعث گسترش بیدارى اسلامى در بین مسلمانان مى شود و جهان اسلام را از پایین متحول خواهد کرد.

مشکلات کلان جهانى و تهدیدات جهانى علیه مسلمانان، لزوم همبستگى بیشتر ملت ها و جوامع مسلمان را ضرورى ساخته است. بدیهى است که براى حل این معضلات، عزم و اراده جمعى ملت ها لازم است. و این عامل یکى از علل اهمیت یافتن مسأله جهانى شدن در دنیاى اسلام خواهد بود.

برخى ها پراکندگى جمعیتى جهان اسلام را مضرّ مى دانند ولى مى توان این پراکندگى را مزیّت بزرگى براى جهان اسلام دانست به شرطى که بین آن ها ارتباط برقرار کنیم و از این نیروها جهت پیشرفت و سربلندى اسلام در جهان بهره بگیریم و مهم این است که این
پراکندکى مدیریت شود تا قدرتمندى جهان اسلام افزایش یابد.

ما شاهد تشکیل لابى هاى صهیونیستى در تمام کشورهاى دنیا هستیم که اهداف اسرائیل را در آن کشورها پیش مى برند؛ حال چرا ما مسلمانان کانون هاى تجمع در اطراف مسجد براى اهداف اسلامى تشکیل ندهیم؟!

اختلاف نژادها و زبان ها و قومیت ها در اسلام جایگاهى ندارد؛ اگر مجموعه جهان اسلام با هم ارتباط درستى داشته باشند، به عظیم ترین و ثابت ترین قدرت سیاسى دنیا تبدیل مى شوند و هیچ قدرتى توان مقابله با آن را ندارد چرا که مقابله با ملت ها خیلى سخت است و قدرت واقعى در مردم به خصوص انسان هاى مؤمن نهفته شده است.

ایجاد این شبکه مى تواند دل هاى مسلمین را به هم نزدیک کند و چون در مساجد، افراد از تندروى ها و کج روى ها مصون مى مانند و توسط عقل جمعى اکثریت مؤمنین به سوى خدا پیش مى روند.

در عصر آزادى بیان که نشریات و تلویزیون و رادیوهاى جهان مرتبا بر علیه مسلمانان اخبار دروغ منتشر مى کنند و مسلمانان را در جهان تروریست معرفى مى کنند، با ایجاد این شبکه مى توان جلوى نشر این اکاذیب را گرفت و عقاید صحیح مسلمانان را ترویج داد. ایجاد این ارتباط حیاتى است. مسلمانان با این ارتباط و همبستگى مى توانند اسلام را قدرتمند کنند و مساجد به عنوان جایگاه حرکت هاى ضداستکبارى و استعمارى در دنیا مطرح شوند و زمینه ظهور امام عصر حضرت مهدى(عج) را فراهم نمایند.

مهمترین کاربرد اینترنت در مدیریت و هماهنگى مساجد در ابعاد گوناگون مى باشد. مشکل اصلى در مدیریت مساجد، نبود ارتباط بین مساجد و یک نهاد رسیدگى به امور مساجد است. این شبکه قدرت حل این مشکل را دارد. مشکل دیگر اطلاع رسانى ضعیف به دست اندرکاران مساجد مى باشد که حتى در مورد قوانین محدود در امور مساجد اطلاع ندارند و حق انشعاب آب و گاز و برق که براى مساجد رایگان است مورد استفاده قرار نمى گیرد.

در موضوع مسجد حدود شانزده مؤسسه، نهاد دولتى چندین مؤسسه خصوصى فعالیت مى کنند که از روند کار یکدیگر اطلاع ندارند و با انجام کارهاى موازى بودجه سنگینى به آن ها تحمیل مى شود. این شبکه مى تواند عامل برقرارى ارتباط میان آن ها باشد و با سیاست هاى کلى آن ها را به یک سمت ببرد.

یکى از دغدغه هاى دلسوزان مساجد شائبه دخالت دولت در امور مساجد است که با راه اندازى این شبکه مى توان بدون دخالت دولت، کار نظارت بر عملکرد مساجد و حمایت از متولیان مساجد و برطرف کردن مشکلات مساجد در زمینه فرهنگى، علمى، حقوقى، معمارى و... قدم هاى بلند برداشت.

مدیر اصلى مساجد، روحانیون هستند که به وسیله این شبکه مى توان به آسانى با آن ها ارتباط برقرار کرد. در صورت لزوم توسط آموزش از راه دور نکات لازم در امور مساجد را به آن ها آموزش داد. یکى از آسیب هاى روحانیت، آشنایى ناکافى با علوم روز و جدید است که با اجراى این طرح حداقل در روحانیون نسل جدید اثرگذار خواهد بود و در این شبکه تجربیات روحانیون موفق و مطالب جدید و تحلیل هاى علمى را در آدرس پستى شخصى آن ها (Email) ارسال کرد.

در مدیریت مساجد کشور هیچ شخصیت حقوقى و یا حقیقى حق دخالت در امور مساجد را ندارد. آنچه در مدیریت مساجد مطرح است فقط حمایت و هماهنگى از فعالیت هاى مساجد است و مدیران حقیقى مساجد، تنها روحانیون اند.

پیشنهادات

خوب است شبکه اطلاع رسانى در مساجد ایجاد شود مانند شبکه بانکى کشور که تمام بانک ها با هم و با بانک مرکزى متصل هستند، و شبکه مى تواند تمامى جهان را مورد پوشش قرار دهد. شاید برخى فکر کنند این پیشنهادى آرمانى و غیرعملى است اما تنها راه و با کمترین هزینه و بیشترین سرعت براى هماهنگى بین مساجد جهان، ایجاد این شبکه است.

با وارد کردن این تکنولوژى به مساجد و آموزش دست اندرکاران مساجد، ارتباط دوسویه در شبکه برقرار مى شود این فرصتى است بس بزرگ.

این شبکه باید با زبان هاى گوناگون دنیا و قومیت هاى مختلف ایران، آماده ارائه خدمات باشد و مطالب آن براى تمامى رده هاى سنى، کودکان، نوجوانان و بزرگسالان جذابیت داشته و داراى نوآورى و ابتکار باشد و از توانایى برقرارى ارتباط با مراکز فرهنگى دیگر برخوردار باشد.

اخیرا مؤسسه اطلاع رسانى تبیان در پایگاه اینترنتى خود اعلام کرد: در نظر دارد تعداد چهارصد مسجد را در سراسر کشور به رایانه و اینترنت رایگان مجهز نماید و این کار را در بیست مسجد منطقه نارمک تهران به اتمام رسانده است.

به راحتى مى توان با ایجاد ارتباط بین این رایانه ها، یک شبکه سراسرى ایجاد کرد و ابتدا مساجد بزرگ شهرها را به آن متصل کرد و به تدریج دیگر مساجد را به این شبکه متصل کرد تا در یک زمان نه چندان دور، این پروژه با حمایت مسؤولین، محقق و رسالت مساجد براى نسل هاى آینده نیز تحقق یابد.

دولت در نظر دارد جایگاه استفاده از اینترنت عمومى را در مکان هاى عمومى مانند دانشگاه ها، فرودگاه ها، ترمینال ها نصب کند و این طرح در برخى جاها در حال بهره بردارى است. با اجراى این طرح در مساجد با کمترین هزینه مى توان از خدمات اینترنت استفاده نمود و نصب این رایانه ها در مساجد نوعى ترویج استفاده صحیح از اینترنت است؛ چرا که فعالیت هاى گوناگون در مساجد، جنبه هاى دینى و فرهنگى اش غلبه پیدا مى کند و به آن تعادل مى دهد و این از خصوصیات مسجد است. اگرچه با نبود یک مدیریت واحد در امور مساجد، ایجاد این شبکه امرى است بعید و دور از انتظار؛ اما حداقل با راه اندازى یک پایگاه اینترنتى فعال در امور مساجد و ارائه خدمات اینترنتى به مشتاقان مسجد در سراسر جهان، مى توان خلاء موجود را تا حدودى برطرف کرد.

خصوصیاتى که خوب است این سایت داشته باشد

1 ـ به روز بودن و فعال بودن؛

2 ـ برخوردارى از زبان هاى گوناگون؛

3 ـ برخوردارى از محتواى غنى؛

4 ـ اختصاص فضایى براى مؤسسات و نهادهاى مرتبط با مسجد؛

5 ـ دایر کردن اتاق هاى گفتگو؛

6 ـ پاسخ به سؤالات شرعى و مشاوره مذهبى؛

7 ـ پخش اذان و اعلام زمان آن و همچنین اعلام قبله در تمامى نقاط جهان؛

8 ـ ایجاد مسجد مجازى به منظور عبادت در فضاى سایت؛

9 ـ ارتباط با دفاتر مراجع و پایگاه هاى فرهنگى مرتبط؛

10 ـ ایجاد کتابخانه مجازى کامل با موضوع مسجد؛

11 ـ انتقال تجربیات مساجد و روحانیون موفق؛