چکیده

 این پژوهش برای بررسی این سوال اصلی نگاشته شده است که ظرفیت های موجود در مسجد برای مقابله با تهاجم فرهنگی (جنگ نرم) چگونه می باشد ؟.لذا ابتدا به بررسی چارچوب نظری جنگ نرم با رویکرد« جوزف نای » پرداخته و در ادامه تعاریف و تکنیک ها و ابزار مورد استفاده در جنگ نرم را بررسی کرده است. این پژوهش در راستای شناسائی ظرفیت های مسجد بخاطر اینکه نگارنده خود در جریان مستقیم کارهای فرهنکی مساجد می باشد تمام ظرفیت های موجود که امکان اجرای آنها در مکان مسجد میسر هست را شناسائی کرده و مورد بررسی  قرار داده است و موانع موجود در کار فرهنگی مسجد را هم بیان کرده و در خاتمه با نتیجه گیری از بحث مقاله  به پایان می رسد.

واژگان کلیدی: مسجد، جنگ نرم، تهاجم فرهنگی، روحانیت

مقدمه

اگر در استعمار کهن استعمارگر با بکارگیری نیروى نظامى و عمدتاً نیروى دریایى، و گسترش فرهنگ استعمارى از طریق گروه هاى تبشیرى مسیحى و  اعزام دانشجو به کشور استعمارگر و تربیت روشنفکران براى ایفاى نقش هاى اقدام می کرد، و در استعمار نو به علت رشد فکرى جوامع و  گسترش مبارزات ضد استعمارى و استقلال طلبانه از راه اداره غیر مستقیم امور سیاسى کشورها، یعنی منصوب کردن عوامل سر سپرده و دست نشاندگان خود در رأس این کشورها اقدام می شد.تا از نسخه غربی اداره حکومت پیروی کنند. اما در استعمار فرانو با گسترش وسایل ارتباط و فناوری اطلاعات و ارتباطات و اهمیت پدیده ای بنام افکار عمومی که تا دیروز مهمترین دل مشغولی آن مشکلات کشاورزی و زمین و آب و هوا در محدوده قومی قبیله ای و محلی بود، امروزه بمدد این فناوری ها، ملی و جهانی فکر می کند و به مسائل دنیایی فراتر از مناطق محدود خود می اندیشد. و دولت ها که تا دیروز در برنامه ریزی های خود وقعی به این پدیده نمی گذاشتند مجبور شدند تا برای توجیه سیاست های داخلی و خارجی خود وبا استفاده از تمام قابلیت های فناوری ارتباطات و اطلاعات که در رسانه های دیداری و شنیداری خلاصه می شود نیروی سیاسی جدیدی بنام افکار عمومی و ظرفیت های آن را مد نظر قرار دهند و سعی در اقناع سازی اذهان عمومی داشته باشند.

با پیروزی انقلاب اسلامی در این منطقه مهم وژئو استراتژیک وژئو اکونومیک که نقطه عطفی در تاریخ مناسبات ایران و همچنین تاریخ تعاملات منطقه ای و جهانی بویژه روابط با قدرت های بزرگ خصوصاَ آمریکا به شمار می آید.واحد سیاسی ایران با رویکرد ایرانی اسلامی خود و بعنوان بازیگر معارض با ارزشهای غربی و مخالف با نوع نگاه چندین ساله غرب به کشورهای جهان سوم بویژه کشورهای با ارزشهای دینی که در ادبیات سران انقلاب و شعارهای مردم مشاهده می شد هویت یافت. و آمریکا را از یک متحد مهم در جزیره ثبات جهان محروم کرد. بنظر می رسد هدف آمریکا از به راه انداختن جنگ نرم علیه ایران تحت الشعاع قرار دادن افکار عمومی جهانیان و کم اثر کردن قدرت نفوذ ایران در سطح جهان و منطقه که آن هم بخاطر ارزشهای اسلامی و فطری می باشد. و در نهایت انزوای ایران است. که از تمام ظرفیت های رسانه ای حتی از رسانه های کشورهای همسایه و دوست و کسانی که در داخل اهداف دشمن را در زمینه جنگ نرم عملیاتی کرده، استفاده می کند.

اما در این میان مسجد که به فرموده امام خمینی (ره) سنگر است نقش قابل توجه و تأثیرگذاری پیدا می¬کند. مسجد با بهره گیری از گذشته سرخ و با راهبرد آینده سبز سعی در حفظ ایمان مردان و زنان مسلمان و نجات آنها از دام های شیاطین داخلی و خارجی دارد. همین مسجد بود که تمام افراد متعهد وزارتخانه ها و نهادهای گوناگون ارشادی و امنیتی را ابتدا از دامان خانواده تحویل گرفته و بعد از پرورش در محیط دینی و ایمانی خود افراد آگاه، شجاع و مسئولیت پذیر به بدنه اجرائی و تقنینی و قضائی کشور و نهادهای مسئول تزریق کرده است. که شاهد مثال این موارد فوق را در جریان انقلاب اسلامی ایران به رهبری روحانی تمام عیار و بلند مرتبه ان یعنی حضرت امام (ره) را دیده ایم. تمام حرکات و برنامه ریزی های انقلابی در دوران ستم با محوریت مسجد و روحانی مسجد صورت می گرفت و همان جوانان مسجدی بودند که بعد از قرار گرفتن و اقتداء به روحانی مسجد پشت سر او جنگ را تا پیروزی به پیش بردند و همان جوانان مسجدی بودند که نگذاشتند تا عوامل دشمن که سعی در به انزوا کشیدن روحانیون داشتند در پشت سر روحانیت محل در مسجد گرد هم آمدند و این خطر را از بیخ و بن برکندند. بله مسجد دانشگاهی پر افتخار هست که فارغ التحصیلان آن افرادی ارزشی و مکتبی می باشند و خروجی آن صدها گام جلوتر از نظر ایمان نسبت به ورودی آن هستند. اما امروز در قرن 21 با عوض شدن چهره دشمن و روی آوردن به تسخیر اذهان و به اصطلاح جنگ نرم، مسجد باید باز تعریفی از اهداف و راهبردهای خویش کند. تا با خطرات زمانه به پیش رود و با رصد کردن نقاط نفوذ  پذیر دشمن و ابزارهای او سعی در روشنگری و آگاه کردن مردم داشته باشد تا همچنان دانشگاه و سنگری در خط مقدم جبهه فرهنگی باشد.البته باید خاطر نشان کرد که دشمن به موارد فوق بسیار آگاه می باشد و می داند که تا وقتی مسجد و کارهای عمیق فرهنگی آن باشد برنامه های جنگ نرم او عقیم می شود.

سوال اصلی : جایگاه مسجد در مقابله با جنگ نرم دشمن چگونه می باشد؟

فرضیه اصلی: مسجد بعنوان یک سنگر فرهنگی مهمترین جایگاه و بیشترین ظرفیت را در مقابله با جنگ نرم دشمنان دارد.

• چارچوب نظری: مفهوم قدرت نرم از نظر جوزف نای

تئوریسین قدرت نرم شخصیت نئو لیبرال[3] آمریکایی جوزف نای است. نای قدرت نرم را به عنوان بخش مهمی از منابع قدرت ملی آمریکا تلقی می کند و بر ضرورت بهره گیری از ان در سیاست خارجی اصرار دارد. از نظر نای قدرت از لحاظ ساختاری به دو دسته تقسیم می شوند:1 ـ  قدرت سخت 2 ـ قدرت نرم. قدرت نرم عبارت است از توانایی شکل دهی به ترجیهات دیگران،به عبارت دیگر جنس قدرت نرم از نوع اقناع می باشد. قدرت سخت به پیشبرد منافع ملی در راستای مداخله نظامی، دیپلماسی قهری و تحریم های اقتصادی تمرکز دارد. در قدرت سخت از مقوله ( وادار و اجبار ) کردن استفاده می شود.

از نظر نای، در قدرت نرم، بروی ذهنیت ها سرمایه گذاری می شوند و از جذابیت برای ایجاد اشتراک بین ارزش ها و از الزام و وظیفه همکاری برای رسیدن به همه خواست ها سود می جوید. او می گوید: قدرت نرم توانایی دستیابی به اهداف و آمال مطلوب از طریق جلب حمایت افکار عمومی جامعه و نخبگان، و اقناع اذهان به جای اعمال فشار است. این بعد متأخر قدرت، از منابع فرهنگ، عقاید، باورها، و آداب و سنن اجتماعی نشات می گیرد. پیشرفت چشمگیر فناوری اطلاعات در دوران جدید به رشد روزافزون ارتباطات منجر شده و مرزهای جغرافیایی را درنوردیده است. امروزه این قدرت نقش مهمی در عرصه روابط بین‌الملل و مانور واحدهای سیاسی یافته است.[4]

ارتش آمریکا[5] در مارس 1955 در آیین‌نامه رزمی خود تعریفی جالب از جنگ روانی در عرصه بین‌المللی ارائه کرد: عملیات روانی استفاده دقیق و طراحی شده از تبلیغات و دیگر اعمالی است، که منظور اصلی آن تأثیرگذاری بر عقاید، احساسات، تمایلات و رفتار دشمن، گروه بی‌طرف و یا گروه دوست است به نحوی که در جهت  پشتیبانی برای برآوردن مقاصد و اهداف ملی باشد.[6]

اهداف جنگ نرم درباره نیروهای نظامی ومردم کشور هدف[7]

الف ـ خدشه دار ساختن اطمینان دشمن نسبت به توان خود از نظر نیروی نظامی مهمات وجنگ افزار.

ب ـ دلسرد کردن جامعه به ادامه حیات و ایجاد بدبینی در مردم نسبت به رهبران سیاسی.

ج ـ تقویت نیروهای مخالف و افزایش فشار بر متنفذین ساختاری جامعه هدف.

د ـ ایجاد شک و تردید نسبت به عادلانه بودن و بر حق بودن هدف.

م ـ ایجاد تفرقه و جدایی بین دشمن و هم پیمانان و اختلافات قومی نژادی طبقاتی و جغرافیایی.

ی ـ ایجاد طغیان و شورش و مقاومت قانونی در برابر حاکمیت و جستجو کشف نقاط حساس و آسیب پذیر.

• تکنیک های بکارگیری عملیات روانی (جنگ نرم )

1 ـ 2 ـ انتقال[8]:عامل عملیات روانی موضوع خود را با نماد و سمبل مورد پذیرش مردم همراه می ‌سازد.[9]

2 ـ 2 ـ برچسب ‌زدن[10]: برای نامگذاری افراد، اشیاء و گروه ها از اسامی و القابی (نظیر سرمایه‌دار، کمونیست، بنیادگرا، تروریست و ) استفاده می ‌کنند که واکنش هایی هیجانی رابه همراه دارد.[11]

 هتاکی و پرده دری، تعابیر تند و غیراخلاقی، حرف های نیشدار و دوپهلو، سوءظن نگاری، حمله به حریم های مورد تائید جامعه و حرمت شکنی از اشخاص صاحب نام و بانفوذ و موثق، افشاگری و انتشار اسرار و مطالب محرمانه، تمسخر و تحقیر. استفاده از کلماتی نظیر سرمایه داران خونخوار، خودباخته، تروریست، جنگ طلب و خشونت طلب... از این جمله اند.»[12]

3 ـ 2 ـ تخدیر[13] :کاهش دادن شور و هیجان نسبت به موردی تا پشتوانه احساسی – عاطفی آنان هدف قرار گیرد باعث تضعیف شدن و متوقف شدن می شود.[14]

4 ـ 2 ـ تشجیع: ایجاد شور و هیجان در مخاطب و تقویت عواطف و احساسات و مانند حس دفاع از میهن نژاد قوم و تنفر از متجاوز.

قرار گرفتن سریع و زودهنگام تصاویر درگیری ها در سایت های ضدانقلاب و خارجی و انتشار مطالبی نظیر آموزش مقابله با گاز اشک آور، آموزش نحوه شرکت در تظاهرات و تجمعات خیابانی، آموزش ساخت بمب دستی برای مدیریت شور وهیجان بود. شبکه «بی بی سی» با سوء استفاده از قتل مشکوک خانم ندا آقاسلطان و معرفی او بعنوان خانم، جوان، خوش رو و دانشجو. خبر کشته شدن این مرحومه با آب و تاب از نحوه کشته شدن و حتی اطلاعاتی انحرافی و بدون سند از قاتلان فرضی سعی کرد از این هموطن مقتول اسطوره ای برای نشان دادن خشونت نظام بهره برداری کند. تا حداکثر ممکن، افکار عمومی بسیاری را تحت تأثیر قرار دهد.[15]

5 ـ 2 ـ ارعاب وترس[16]: دراین روش ترسانیدن مخاطبان تاچنین القا شود که خطرها و صدمه‌های قطعی فراوانی بر سر راه آنان کمین کرده است.[17]

6 ـ 2 ـ القاء غیرمستقیم[18]: با مقاومت مخاطبان نسبت به دریافت مستقیم پیام، پیام ها در قالب موضوعاتی بی ارتباط و یا دو پهلو در قالب فیلم موسیقی نمایش نقاشی سخنرانی و امثال آن عرضه می شوند.

7 ـ 2 ـ تفرقه افکنی[19]: ایجاد یا تشدید تفرقه، یکی دیگر از شیوه های اجرای عملیات روانی است که با بهره‌گیری مناسب موجب ایجاد تغییرات مورد نظر در اطلاعات افراد یا جامعه هدف می شوند.[20]

8 ـ 2 ـ شایعه: شایعات معمولاً در اطراف دولت مردان ساخته می شود. شایعه را دشمن می سازد و عوامل اش پخش می کنند، و در این بین مخاطبان فاقد بصیرت و بینش آن را پذیرفته و به آن دامن می زنند. تلویزیون بی بی سی فارسی و دیگر شبکه های ماهواره ای، چنین تبلیغ می کنند که شورای نگهبان وجود تقلب در سه میلیون رأی را پذیرفته و انتخاباتی که تقلب در سه میلیون رأی آن در گام اول اثبات شود، خود به خود باطل خواهد بود!

خبرگزاری رویترز و شبکه خبری العربیه که به موضع ضد ایرانی مشهور است با انتشار تصاویری آرشیوی سعی دارند جو تهران را ناآرام جلوه دهند.

شبکه العربیه تصاویری را با عنوان تجمع دویست نفری در مقابل مجلس شورای اسلامی ایران به نقل از خبرگزاری رویترز نشان داد. در تصاویر پخش شده تعداد کمتر از سی نفر در حال تردد هستند و هیچ تصویری از درگیری یا شعار دادن یا تحریک غیرعادی وجود ندارد.

ساعتی بعد شبکه قطری الجزیره گزارش داد که هیچ تجمع یا تظاهرات یا درگیری در مقابل مجلس شورای اسلامی واقع در بهارستان صورت نگرفته است بعد از این خبر شبکه العربیه تاکید کرد که خبرنگار رویترز خود این تصاویر را گرفته است و این تصاویر مربوط به درگیری های صورت گرفته مقابل پارلمان است و این تصاویر را مجددا پخش کرد.در این تصاویر برج های بلند و درختان تنومند کهنسال دیده می¬شود که با بافت ساختمانی اطراف مجلس شورای اسلامی هیچ شباهتی ندارد.[21]

9 ـ 2 ـ سیاست گام به گام[22] (تدریجی): چون کمرنگ کردن اعتقادات ومسائل مورد توجه انسان ها نزد آنها که کاری زمان بر و پر هزینه است.[23]

10 ـ 2 ـ دیپلماسی عمومی[24]: این عبارت که اولین بار توسط «ادموند گولیون»،معاون دانشکده حقوق ودیپلماسی فلچر دانشگاه تافتنز،در سال 1965در زمان افتتاح مرکز ادوار مور برای دیپلماسی عمومی بکاررفت  دیپلماسی عمومی نیز تنها روابط عمومی نیست. انتقال اطلاعات و ارائه تصویری مثبت بخشی از آن محسوب می‌شود:

1 ـ تأکید بر احداث سفارتخانه  درکشورهایى مانند ایران به دلایلى روابط سیاسى خودرا با انها ازدست داده است.

2 ـ به کارگیرى عناصر نظامى به جاى عناصر سیاسى در روابط دیپلماتیک در مناطق  بحرانى مانند خاورمیانه.

3 ـ تشویق به آموزش زبان های دیگر در دانشگاه ها و موسسات آموزشی جهت تعامل با دنیای خارج (علی الخصوص زبان انگلیسی)

4 ـ پنهان نکردن نقاط ضعف رقیبان بلکه استفاده از آنها به عنوان یک فرصت در زمینه مختلف (موضوع میدان تیان آن من)

5 ـ دادن اطلاعات به دنیای بیرونی، افزایش پهنای باند اینترنتی و گسترش کانال های تلویزیونی 

6 ـ افزایش فعالیت سیاسی در حل بحران های دیگر کشورها و استفاده از عوامل داخلی آشنا به فرهنگ و جغرافیا

7 ـ  تشویق به جذب دانشجویان و توریست ها و بورسیه تحصیلی همفری) و تبادل شهروند.

8 ـ  ایجاد دفاتر فرهنگی و رسانه ای وکتابخانه ها، رستوران های فرهنگی در دیگر کشورها) 

9 ـ استفاده از سرمایه گذاری های خارجی در پروژه های زیربنایی و طولانی مدت [25]

• ابزارهای جنگ نرم

با نگاهی به دوره های تاریخی استفاده از ابزارها می توان گفت که ابزارهای عملیات روانی بدین شرح است: کتاب ها، مجلات و روزنامه‌ها تلفن، رادیو، تلویزیون: دستگاه های فاکس، نامه‌های الکترونیک، سی‌دی‌ها و اینترنت و ماهواره.

• مسجد وظرفیت های مقابله با جنگ نرم

1. نمایش و نقد فیلم

ساختن فیلم یکی از ابزارهای جنگ نرم هست و می تواند تصویری خوب از عقاید وموجودیت کشور مبدأ وتصویری خشن و عقب مانده از کشور مقصد ارائه دهد. با توجه به رویکرد محافل تئوریک غربی به سوی گسترش مراکز تهیه فیلم و ساختن فیلم هایی  با محوریت مفاهیم دینی و به خصوص مفهوم آخرالزمان لازم است که مسولین فرهنگی مسجد با همکاری مراکز فرهنگی سپاه و نهادهای نمایندگی، فیلم هایی را که دارای عقبه تئوریک و برای مقاصدی خاص با گروه سنی جوانان ساخته شده اند و متأسفانه بوفور در مراکز شبکه ویدئویی کشور در حال توزیع هستند را رصد کرده و جلساتی را در مسجد برای نمایش و نقد این فیلم ترتیب دهند. با توجه به اینکه فیلم از جذابیت های رسانه ای برخوردار است مورد استقبال جوانا ن قرار می گیرد. جوانانی که ممکن فیلم هایی از این دست را بدون توجه به موارد فنی وتصویر سازی های آن بارها مشاهده کرده اند. که این جلسات می تواند جوانان را با نیت و مقاصد محافل فیلم سازی دنیا آشنا کند.

2. طرح روحانی محل ـ امام جماعت

حضور یک روحانی در محل به عنوان روحانی محله مهمترین عامل شکوفایی در مسجد است که در صورت نبود موانع، می تواند زمینه رونق و بالندگی مسجد وتغییر نگرش به مسجد و مسئولین مسجد را فراهم آورد در این طرح یک روحانی قوی، خوش برخورد، صبور، عالم، اهل مطالعه، آگاه به فناوری اطلاعات و ارتباطات،آگاه به علوم رفتاری و روان شناسی، زبده و نخبه در رصد مسائل و معضلات فرهنگی، دشمن شناس، با بصیرت وتحلیل گر، اهل همان محل یا ساکن محل، انتخاب می شود و به طور مستمر و ثابت به عنوان روحانی محل شناخته می شود. این روحانی می تواند اقداماتی مانند ارتباط با مردم محل، ارتباط با جوانان محل، ارتباط با دانشجویان محل، ارتباط با کسبه محل، نشست و برخاست با آنها و سرزدن به آنها به طور فردی و یا دسته جمعی و گاهی هشدارهایی در مورد مسائل فرهنگی به خانواده ها و با خبر شدن از مشکلات آنها را در دستور کار خود قرار می دهد. گاهی از مواقع تماس تلفنی روحانی محل خود یک کار فرهنگی در کنار موارد فوق می باشد.که می تواند نگرش را نسبت به مسجد تغییر داده و مسئله حضور در مسجد را از سیر نزولی به سیر صعودی بکشاند.

3. نشریات مسجد

با توجه به تأثیرگذاری رسانه و نظریات مهم در مورد استفاده ار رسانه در جنگ نرم، مسجد هم می¬تواند از این ابزار در جهت عکس  استفاده کند. داشتن یک نشریه هفتگی ویا ماهانه که در ان با استفاده از دبیران، اساتید آگاه در مورد مسائل مهم، در حد جملات کوتاه، داستان ها، روایت ها، احادیث و تبین برخی مسائل سیاسی فرهنگی و خصوصا اقتصادی می تواند در جهت گسترش بصیرت در بین جوانان محل تأثیرگذار باشد. به عنوان مثال با در نظر گرفتن عامل اقتصادی می توان آیات و احادیت در مورد احتکار، کم فروشی، ربا، احکام و ومسائل فقهی در مورد کار و فروش و خرید و مهمتر از همه بررسی مسائل مستحدثه و یا در مورد مسائل فرهنگی، در مورد شناخت دشمن، ابزار دشمن معرفی، شبکه های دشمن و یا در زمینه علوم تربیتی مسائل و مشکلات رفتاری جوانان و هشدار برای فیلم ها و شبکه های ماهوارهای و تصاویر مبتذل، کیفیت روابط فرزندان با والدین و والدین با فرزندان، روابط همسران با همدیگر، روابط متقابل همسایگان و ذکر احادیث وآیات مربوطه، هشدارهای فرهنگی به خانواده ها، می تواند از جمله مطالب مندرج در نشریه باشد.

4. جلسات معرفت شناسی هفتگی

ایجاد کارگاه هایی با موضوع اصول دین، احکام، مهدویت، معرفت شناسی و کارگاه تحلیل مسائل سیاسی برای افکار عمومی، کارگاه جنگ نرم، کارگاه حجاب، ودعوت از کارشناسان متخصص در امور فوق جهت تبین و ازدیاد بصیرت در افکار عمومی محل و جهت دهی و هدایت این توده بزرگ با هدف سلامت جامعه و سرعت دهی آن به سمت پیشرفت، یکی از کارکردهای مسجد، به عنوان پایگاه اجتماع مسلمانان و خواص جامعه، است. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)، در زمان خود وقتی ناهنجاری را ملاحظه می کرد در مسجد حضور می یافت و با ایراد سخنرانی به روش ساختن افکار عمومی پرداخت و این سخنرانی معمولاً پس از نماز جماعت انجام می گرفت. همچنین در جریان کربلا می توان انحراف افکار را ملاحظه کرد و مسجد در این برهه حساس از تاریخ اسلام نیز خودنمایی می کند. سخنان امام سجاد (علیه السلام) در مسجد کوفه از این قبیل است.

5. نصب پوستر و تراکت

نصب پوستر اعم از نقاشی، کاریکاتور، عکس، با موضوع های مختلف تهاجم فرهنگی و جنگ نرم، مصرف گرائی، دوستان بد، مواد مخدر، و برپائی نمایشگاهی از این موارد، به خاطر توجه مخاطب به تصاویر و مطالب فوق می تواند در القاء پیام در ذهن مورد توجه قرار گیرد. و یا برای پاسخ مخاطبین به این تصاویر مسابقاتی طراحی شود.

6. اردوها و مسافرت ها

جوانی که به یک اردوی سیاحتی و تفریحی رفته و از خانواده خویش دور گشته به یکسری پختگی جسمی و روحی همچون فداکاری، نوع دوستی، گذشت، ایثار، مقدم شمردن دیگری بر خود، همکاری ،مسئولیت پذیری، تن دادن به سختی ها، انجام امور خود، کمک به دیگری، بالا بردن ظرفیت نسبت به سختی ها، شکوفاسازی قوه ابتکار و خلاقیت و ... می رسد.گذشته از اهداف روان شناسانه فوق در اردوها به علت هیجان زیاد جوانان می توان به موقع مطلب و هدف خود را البته با تیزبینی و ظرافت بر روی ذهن آنها حک کرد. مواردی مانند اردوهای راهیان نور و دیدار با علماء و فرماندهان جنگ و سرداران و بیان خاطرات آنها می نواند نوعی نگرش مبثت نسبت به کشور و اعتقادت خود در جوانان به وجود بیاورد.

7. ایجاد صندوق قرض الحسنه جوانان با محوریت مسجد

ایجاد صندوق های قرض الحسنه و برنامه ریزی در موقعیت مکانی وزمانی آن طوری که با نماز جماعت مسجد و یا یکی از برنامه های فرهنگی مسجد برخورد کند و حداقل مخاطب مورد نظر بتواند حداقل یک جمله از آن برنامه استفاده کند و برگزاری جلسات برای اعضاء صندوق و انجام مراسم های فرهنگی با محوریت صندوق می تواند اعضاء صندوق را به طرف مسجد جذب کند و در بین این رفت و آمدها اثر معنوی مسجد در جان قلب مخاطب بنشیند.

8. تمرکز و نظارت بر مجالس روضه و مذهبی در مسجد

مسجد باید برتمام مجالس رضه خوانی نظارت داشته باشد تا خرافات و یا سوء استفاده اشخاص مرموز را شناسائی کرده و اقدام مناسب را انجام دهد. لذا این پیشنهاد می شود که مجالس مداحی و روضه از منازل به مسجد هدایت گردد و کسانی به عنوان مداح دعوت شوند که موجه و انقلابی و دارای بصیرت لازم باشند.چون یکی از راه ها و ابزارهای جنگ نرم وارد کردن خرافات، شایعات، و خصوصا در این چند سال اخیر ادعاهای افراد سوء استفاده گر در مورد مهدویت، که موجب گمراه شدن برخی از مردم شده است و انجام برخی کارهای ناشایست در مجالس روضه و پایین آوردن شان و منزلت امام و ائمه (علیهم السلام) که همه در راستای جنگ نرم دشمنان می باشد.

9. همکاری با دبیران آموزش وپرورش در محل

خوشبختانه آموزش و پرورش ما از چنان ظرفیت نیروی انسانی برخوردار ست که در هر محل ای می توان چند فرهنگی را نام برد و شناسائی کرد. مسجد در برنامه ریزی خود باید این مطلب را مد نظر قرار داده که دانش آموزان مانند درون مدرسه، در بیرون هم، از معلم خود تاثیر می پذیرند. با یک برنامه ریزی و دعوت از معلمان علاقه مند به کارهای فرهنگی باعث جذب شدن و تأثیرگذاری بر جوانا ن شد. والدین جوانان هم از اینکه مسئول کارهای فرهنگی مسجد یک فرهنگی یا یک چهره تربیتی می باشد، خوشحال و خاطر جمع هستند و همین که مردم و افکار عمومی محل با معلمان آموزش و پرورش برخوردی همراه با برخورد با یک عالم و متخصص در مسائل جوانان دارند و این اعتماد را می توان یک سرمایه اجتماعی برای مسجد نام نهاد.

10. قرار دادن اطاق کودک برای والدین نمازگزار

از روش های جالب قرار دادن یک اطاق کودک در کنار مسجد می باشد. بارها دیده شده که سروصدای بچه های کوچک باعث برخورد تند بعضی از بزرگان مسجد شده که نمی توان بخاطر رعایت احترام به آنها چیزی گفت و این باعث زدگی و ایجاد تنفر از مسجد در ذهن کودک می شود. این اطاق کمک می کند تا مادر با خیال راحت نماز بخواند و از برنامه های فرهنگی مسجد استفاده کند و همین که مسجد به عنوان جایی لذت بخش در ذهن  کودک نهادینه می شود.

11. جذبه مکانی و موقعیتی مسجد

مکان ساخت مسجد تاثیر بسیار زیادی در جذب افکار عمومی دارد. خصوصا والدین که باید فرزند با اجازه آنها به مسجد بیاید از مهمترین مباحث می باشد. باید کاری کرد که نگرانی های طبیعی در طول مسیر رسیدن به مسجد و زمان حضور در مسجد برای والدین به وجود نیاید. به عنوان مثال اگر مکان مسجد در جائی باشد که خطرات فرهنگی و امنیتی و جانی (عبور مرور وسائل نقلیه سنگین و سبک) در کمین بچه های مردم باشد، مسجد نمی تواند در اهداف مقابله با جنگ نرم خود، موفق باشد. چرا که این مشکلات سبب حضور کمرنگ جوانان در مسجد می شود مسجد به عنوان برجسته ترین بناهای معماری اسلامی، جلوه هایی از زیبایی های دیداری و نمونه بارزی از آمیختگی و ارتباط شکل های نمادین با باورهای ژرف اعتقادی است. مسجد، در اصل منسوب به ذات اقدس خداوند است و در بیان معماری هنرمندانه از آسمانی ترین دریافت های شهری بهره گرفته می شود. امروزه افکار عمومی رویکرد نوینی به دین و دینداری دارند که از عوامل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی برگرفته شده است. زیبایی ظاهری در گرایش افراد به مسجد مؤثر است. طبیعی است یک مسجد با معماری زیبا و هنرمندانه، بسیار عوام پسندانه تر از مسجدی است که بدون رعایت اصول معماری ساخته شده است.

12. ایجاد وبلاگ مسجد

با توجه به جهانی شدن ونقش برجسته فناوری اطلاعات وارتباطات مسجد می تواند با ایجاد وبلاگ در جهت بصیرت مردم محل گامی مهم بردارد. مطالب مندرج در وبلاگ باید مسائل و معضلات روز باشد و طوری خبر رسانی شود که به مانند تابلو اعلانات نصب شده بر دیوار مسجد همگان با آن رجوع کرده و مطالب و اخبار متنوع اعم از فقهی، حقوق، داستان، مذهبی، سیاسی و حتی اخبار محل را دریافت کنند.

13. کتابخانه غنی با موقعیت مکانی جذاب

برنامه ریزی برای حضور جوانان محل در کتابخانه مسجد و استفاده از ظرفیت های کتاب های موحود می¬تواند گامی در جهت ازدیاد بصیرت در جوانان برای مقابله با جنگ نرم باشد. البته باید راه هایی را هم برای استفاده از کتاب های کتابخانه در نظر گرفت. انجام مسابقات هفتگی و ماهانه، ایجاد سیر مطالعاتی، همکاری با مدرسه محل و صحبت با معلمان جهت هدایت دانش آموزان به کتابخانه مسجد و انجام تحقیقات درسی می تواند حضور جوانان را در مسجد را تقویت و همین حضور را می توان برای اهداف مدنظر قرارداده شده برای مقابله با جنگ نرم در نظر گرفت

• موانع و راه های شکوفایی مسجد

الف- موانع

1. تراکم کاری (اشتغال فراوان)

امروزه به علت حجم کار زیاد، افراد بیشتر وقت خود را در سر کار می گذرانند و بیرون خانه به سر می برند و به علت گرفتاری ناچار به چند کار می پردازند. این تراکم کاری علاوه بر خستگی جسم، سبب کسالت و افسردگی روحی نیز می شود. شهروندان وقت شان به دو بخش تقسیم می شود، قسمتی در خارج از خانه و بقیه وقت را در داخل خانه به استراحت می پردازند و این شرایط جسمی و روحی حوصله ای برای رفتن به مسجد و حضور در میان صف های نماز جماعت و شنیدن سخنان امام را باقی نمی گذارد. در این حال، سخن از ابعاد سیاسی و اقتصادی و عبادی مسجد شعاری بیش نیست و رفتن به مسجد نیاز به امنیت روحی و آمادگی جسمی و روحی دارد.

2. همزمانی برنامه های رسانه و مسجد

یکی از فعالیت های مسجد برگزاری مراسم در مناسبت های دینی است و از نقاط قوت مسجد به شمار می رود، کیفیت و چگونگی برگزاری مراسم در تداوم آن نقش مؤثری دارد. اگر دارای کیفیت مناسبی نباشد با استقبال خوبی روبه رو نمی شود. در این میان، رسانه ها برنامه های درباره مناسبت های مذهبی پخش می کند که از نظر سطح کمی و کیفی خوبی برخوردار است و افراد با وجود این برنامه در مساجد حاضر نمی شوند.

1. اختلاف ها

1-3-اختلاف سیاسی

مسجد جنبه های سیاسی گسترده ای دارد، ولی اختلافات سیاسی، حزب گرایی و تعصب به یک جناح، فضای مسجد را آشفته می کند. در این میان امام جماعت نقش تعیین کننده ای دارد.

2-3-اختلاف های مدیریتی

اختلاف میان اعضای هیأت أمناء در مسائل جاری مسجد، گاهی سبب ایجاد دو دستگی میان نمازگزاران می شود و فضای مسالمت آمیز مسجد را با نقدهای مخرب آشفته می کند. در اینجا هم نقش امام جماعت در بر طرف کردن این اختلافات، مؤثر است.

• پایین بودن سطح کمی و کیفی فعالیت های مسجد

وقتی نماز جماعت را به صورت خشک و بی روح برقرار کنند، نمی توان شکوفایی و حضور همه سویه مردم را انتظار داشت و وقتی مسجدی فعالیت گسترده نداشته باشد، اهالی، انگیزه کمتری برای حضور در مسجد پیدا می کنند و همچنین نبودن امام جماعت همیشگی از مشکلات مسجد است.

• برخورد نامناسب افراد اهل مسجد

علاوه بر نمازگزاران، افرادی در مسجد حاضر می شوند که گرایش دینی کمتری دارند، با برخورد افراد مسجد با این افراد، در تداوم حضور آنان در مسجد تأثیرگزار است. اگر برخورد، نامناسب باشد، به خصوص در مورد بزرگسالان با جوانان و نوجوانان رخ می دهد که نسل آینده مسجد را تشکیل می دهند. اجازه ندادن به نوجوانان برای ایستادن در صف اول و کمک نکردن به آنان برای انجام دادن فعالیت های مسجد، نمونه ای از این بدرفتاری است.

ب- تضعیف باورهای دینی

جریان هایی که سبب تضعیف باورهای دینی می شوند و باورهای دینی را مورد هجوم قرار می دهند، مانع رونق و شکوفایی مسجد هستند. این جریان ها معمولاً پایه و اساس عقلانی ندارند و از بنیان فکری بی بهره هستند.

• ثمرات و نتایج تأثیرگذاری مسجد

الف:مستحکم نمودن ارتباط باخداوند متعال

خیلی از بچه ها در ابتدا برای با دوستان بودن وارد نشست های مسجدی می شوند و وقتی مسیر رشد را پیمودند هرگز حاضر نمی شوند ارتباط شان را با مساجد تا پایان عمر قطع کنند. از انگیزه ملاقات با دوستان به انگیزه ملاقات با خدا می رسند و همه چیزشان رنگ خدایی می گیرد. با شکل گیری چنین ارتباط مستحکمی محال است که دشمنان بتوانند به اهداف خودشان دست بیابند.

ب:آموزش افراد تاثیرگذار و مبلغ دینی

نوجوان و جوانی که در مسجد آموزش می بیند از یک سو خانواده خود را تحت تاثیر قرار داده و از سوی دیگر با ورود به اجتماع می تواند به پشتوانه اندیشه مذهبی، در کانال های مختلف به ویژه در عرصه فرهنگی تاثیرگذار ظاهر شود.

پ: تجربه آموزی در عرصه فعالیت های فرهنگی، اجتماعی در فضای معنوی

بابه کارگیری استعدادهای جوان مسجدی در عرصه فعالیت های فرهنگی و اجتماعی از قبیل کار در نشریات در قالب کانون های فرهنگی و دیگر مسئولیت های فرهنگی مساجد امروز از اینگونه افراد در ردیف افراد متعهد و متخصص می توان بهره برد. هرچه قدر بتوانیم در مسجد سرمایه گذاری کنیم، در اصل توانسته ایم که ریشه های بنیادی، اعتقادی و باورهای دینی را مستحکم کنیم.

ت:پرورش افراد مستعد و متخصص، متعهد در فضای معنوی مسجد

نقش مسجد را در غنی سازی اوقات فراغت نوجوانان و جوانان نمی توان انکار کرد در این زمینه می توان با صرف هزینه کمتری درمساجد به نوجوانان و جوانان به ویژه در ایام فراغت شان هنرهایی آموخت که برای گذران زندگی آینده شان مؤثر باشد. به این ترتیب نوعی اشتغال آموزی ایجاد می شود که از بیکاری در ایام اوقات فراغت جلوگیری و با آموختن هنرهای متفاوت جوان آماده برای خدمت در سنگرهای مختلف باشد.

ث:مستحکم نمودن اعتقادات و مبارزه با فرقه سازی دشمنان

تولید و انتشار شبهات دینی به ویژه در بین جوانان، فرقه سازی و ایجاد تردید در باورها از طرق مختلف به ویژه ازطریق سایت ها و... ازجمله شیوه های مرسوم فعلی در میدان تهاجم فرهنگی است.

با توجه به اینکه اینگونه هجمه ها از یک طرف تهدید و از طرف دیگر فرصت هستند لذا با جواب گویی دقیق و قانع کننده این گونه هجمه ها تبدیل به فرصت می شوند در غیر این صورت تهدید هستند که مساجد با برگزاری جلسات، گفتمان ها و استفاده از علما بهترین پایگاه در تیدیل این تهدیدها به فرصت می باشند.

نتیجه گیری

مسجد مختصات لازم یک جامعه دینی را در شهروندانش به وجود می آورد.یک جامعه دینی که از نیازمند وجود ویژگی های دینی است بدون داشتن مردمی که سرمایه اجتماعی این جامعه محسوب می¬شود نمی¬تواند به اهداف مد نظر خود برسد.مسجد با برنامه های فرهنگی و عقیدتی وسیاسی خود کانونی هست برای تجمع افرادی که دغدغه احساس تکلیف آنها را راحت نمی گذارد و آن بوجود آوردن افراد متعهد و مکتبی و ریشه دار و ترزیق به بدنه اجرائی تقنینی و قضائی جامعه با هدف حفظ و نگهداری ارزش های جامعه و پاسداشت آرمان های اصیل جامعه که در گرو داشتن افرادی انقلابی و ارزشی است. بنابراین مسجد از دوسو مورد توجه می باشد از یک سوی از طرف دشمنان که سعی در کمرنگ کردن حضور مردم در مسجد را دارند و تلاش می کنند تا مسجد از رونق فرهنگی و مطرح بودن به عنوان یک سنگر بیافتد واز یک سوی از طرف نظام اسلامی مورد توجه می باشد که آن را بعنوان یک مرکز هدایت فکری و فرهنگی می داند که نسل جوان را در مقابل اندیشه ای استعماری و امپریالیستی بیمه می کند و سعی در سرمایه گذاری انسانی و فکری در این نهاد مقدس دارد. بنابراین نگاه به مسجد باید نگاهی نوین و همراه با مسائل و مشکلات روز باشد. همچنان که کارهای فرهنگی مسجد هم باید روز آمد و نوین و همراه با تحولات باشد.

منابع

1. نای،جوزف؛ قدرت نرم، ابزار موفقیت در سیاست جهانی برخوردار بودن از قدرت نرم، عسگر قهرمانپور بناب،فصلنامه عملیات روانی،شماره 18، 1386
2. شیرازی، محمد؛ عملیات روانی وتبلیغات، 1376.
3. حسن پور، خیرالله؛ ،کاربرد روان شناسی در تهاجم فرهنگی وعملیات روانی، مرکز مطالعات فرهنگ استراتژیک، 1388
4. حسینی، حسین؛ اصول مبانی عملیات روانی تهران، دانشگاه امام حسین ،1383
5. سلطانی فر، محمد و شهناز هاشمی؛ پوشش خبری، انتشارات سیمای شرق، تهران: 1382
6. مرادی، حجت‌اله؛ فرایند و منابع شکل‌دهی افکار عمومی آمریکاییان؛ فصلنامه عملیات روانی، سال دوم، تابستان 1384.
7. حاذق نیکو،حمید؛ تاکتیک ها و ابزار های عملیات روانی دشمن در انتخابات 22خرداد، روزنامه کیهان 10/8/88.
8. شکرخواه، یونس؛ جنگ روانی رسانه‌ای، فصلنامه عملیات روانی، سال اول، شماره 1، تابستان 1382
9. سبیلان اردستانی، حسن؛ عملیاتی‌سازی عملیات روانی، فصلنامه عملیات روانی؛ شماره 5.