فهرست مطالب

پیش گفتار

کارکرد نظامى پایگاه مقاومت بسیج در مسجد

فعالیت هاى نظامى پایگاه بسیج نمونه در زمان جنگ

1 ـ سازمان دهى و اعزام نیروها به سوى جبهه هاى جنگ

2 ـ آموزش نظامى

3 ـ نگهبانى و پاس دارى از کیان مسلمانان و حفظ امنیت

4 ـ مسجد و فعالیت هاى اضطرارى مربوط به جنگ

نقش مسجد در جبهه ها و میادین جنگ

فعالیت هاى نظامى پایگاه بسیج در زمان صلح

الف) حفظ و ارتقاى آمادگى رزمى بسیجیان

ب) جذب نیرو و تکمیل ارتش بیست میلیونى

ج) اجراى برنامه هاى امنیتى

کارکرد آموزشى پایگاه بسیج

الف) تشکیل کلاس هاى آموزشى

ب) برگزارى جلسات پرسش و پاسخ

ج) برگزارى مناظرات علمى در مسجد

کتاب خانه پایگاه بسیج مسجد

نوارخانه بسیج

فعالیت هاى فرهنگى پایگاه مقاومت بسیج مسجد

1 ـ ترویج فرهنگ جهاد و شهادت

2 ـ برگزارى جلسات مذهبى

3 ـ اجراى برنامه هاى اردویى

4 ـ برگزارى کلاس هاى هنرى

5 ـ فعالیت هاى ورزشى

فعالیت هاى اجتماعى عام المنفعه پایگاه مقاومت بسیج مسجد

 مشارکت در امر سازندگى و آبادانى کشور

بسیج و امر به معروف و نهى از منکر

بسیج و فعالیت هاى سیاسى

رابطه پایگاه مقاومت بسیج با امام جماعت

رابطه و همکارى بسیج و هیأت امناى مسجد

رابطه پایگاه بسیج با اهل محل

رابطه پایگاه مقاومت بسیج با دیگر نهاد و سازمان هاى دولتى

دیدگاه هاى حضرت امام خمینى(ره)  و مقام معظم رهبرى«مدظله العالى» در باره پایگاه هاى مقاومت بسیج

1 ـ مساجد پایگاه هاى اصلى و همیشگى بسیج

2 ـ حفظ توان نظامى و رزمى بسیج

3 ـ جهانى شدن بسیج

4 ـ بسیجى بودن؛ افتخار همیشگى

5 ـ نگهبانى از امنیت ملى

 (صلی الله علیه وآله وسلم) ـ تشکیل ارتش 20 میلیونى

7 ـ بسیج؛ رمز بقاى انقلاب اسلامى

8 ـ همه جانبه بودن فعالیت هاى بسیج

منابع و مآخذ

 

 

پیش گفتار

مساجد در طول تاریخ، به عنوان مهم ترین کانون و مرکز فعالیت هاى مسلمانان، علاوه برجنبه عبادى اش، در ابعاد گوناگون سیاسى، اجتماعى و نظامى حضورى پر رنگ و مؤثر داشته است. دشمنان اسلام نیز با شناختى که از جایگاه مسجد و تأثیر آن در بین مسلمانان داشته اند، همواره سعى کرده اند مساجد را به تعطیلى بکشانند و از حضور پرشور و تأثیر آنها در بین مسلمانان بکاهند.پایگاه هاى مقاومت بسیج مساجد مى توانند در موقعیت کنونى، نقش کلیدى و مهّمى در احیاى مساجد داشته باشند. فعالیّت هاى نظامى و فرهنگى پایگاه هاى بسیج در مساجد ریشه درصدر اسلام و زمان حیات پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله وسلم) دارد. این نهاد مقدس در تاریخ 5/9/1358 به فرمان امام خمینى(ره)  مبنى بر تشکیل ارتش 20 میلیونى در کشور تأسیس شد.

بسیج نهادى است که متناسب با شرایط زمانى و مکانى خاص، بسترهایى براى خدمت رسانى داوطلبانه به جامعه فراهم مى سازد. از این رو، بسیجى با دید بالا و روشن خود، در شرایط زمانى خاص، نیازها و کمبودهایى را که در جامعه هست، شناسایى کرده، براى تأمین آنها به صورت خودجوش و با خلوص نیّت اقدام مى کند. با این وصف، مى توان بسیج را داراى دو ویژگى مهم دانست:

اول. انگیزه اعتقادى قوى براى خدمت به جامعه همراه با خلوص نیت و بدون چشم داشت مادى؛

دوم. بصیرت و نگاه عمیق به مسائل جامعه براى شناسایى کمبودها و نیازهاى آن.

به دلیل آنکه پایگاه مقاومت بسیج مسجد مى تواند بیشترین ارتباط را با جوانان و نوجوانان داشته باشد، مى تواند با برنامه ریزى دقیق و انجام فعالیت هاى متنوع، نقش بسزایى در جذب این سرمایه هاى کشور داشته باشد و با تربیت جوانانى متعهد و وفادار به اسلام و انقلاب، به عنوان یک مرکز فرهنگى موفّق در مقابله با تهاجم دشمن عمل کند.

در این مقاله، سعى شده است مهم ترین فعالیت هاى پایگاه مقاومت بسیج در زمینه هاى نظامى، آموزشى و فرهنگى معرفى و مورد بررسى قرار گیرد و در حد امکان، با استفاده از سیره پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله وسلم) مطالب مفیدى ارائه گردد.

کارکرد نظامى پایگاه مقاومت بسیج در مسجد

طى جنگ هاى زیادى که در طول تاریخ از صدر اسلام تا به امروز براى مسلمانان به وجود آمده، مساجد به عنوان یکى از ارکان مهم جامعه اسلامى در این مبارزات ایفاى نقش و کارکردهاى گوناگونى داشته اند.

پیدرس، شرق شناس اروپایى، در این زمینه مى نویسد:

«مسجد در زمان جنگ و صلح، در خدمت جامعه بوده است. ارتباط مسجد با امور نظامى تا اندازه اى متنّوع بوده است که ـ مثلاً ـ در جنگ اُحد، وقتى که جنگ پایان یافت، فرماندهان لشگر پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) شب را در مدینه در مسجد پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) به صبح رساندند. بعد از جنگ جمل، على بن ابى طالب علیه السلام، پسر عموى پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم)، غنایم جنگى را به بصره فرستاد تا در آنجا حفظ و نگه دارى شود».[1]

وى همچنین مى نویسد:

«نتیجه جنگ ها معمولاً در مساجد اعلام مى شد، مشورت هاى نظامى در مسجد صورت مى گرفت، دستورات و فرمان هاى جنگ از طرف فرمانده نظامى یا حاکم در مسجد اعلام مى شد».[2]

بهترین نمونه تاریخى براى فعالیت هاى نظامى در مسجد، وقایع و جنگ هاى صدر اسلام و نقش هاى کلیدى گوناگون مسجد در این زمینه است. در این دوران، مسجد پیامبر به عنوان کانونى گرم و فعّال در زمینه مسائل جنگى نقش هاى مهم و کلیدى ایفا مى کرد و به صورت هاى گوناگون، از سربازان و رزمندگان اسلام حمایت مى کرد.

در عصر حاضر نیز مسجد مى تواند در جوامع اسلامى همچون گذشته، چنین نقشى را ایفا کند. در جنگ تحمیلى عراق علیه ایران اسلامى، شاهد فعالیت هاى پرشور حمایت مسجد و مسجدیان از رزمندگان اسلام بودیم. این حمایت ها در قالب هاى و صورت هاى گوناگونى همچون جذب و اعذام نیرو و به سوى جبهه ها و حمایت مادى و معنوى از رزمندگان اسلام صورت مى گرفت و بیشتر این فعالیت ها توسط پایگاه هاى بسیج مساجد انجام مى شد. این نشانگر نقش فعّال مساجد در زمینه هاى گوناگون مانند مسائل نظامى است، و این نقش منحصر به زمان پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و مسجد ایشان نمى گردد، بلکه در هر جامعه اى که فرهنگ دینى حکم فرما باشد، مسجد مى تواند چنین نقش مهّمى ایفا کند.

در اینجا لازم است به معرفى کارکردهاى نظامى مسجد در زمان جنگ و صلح بپردازیم که در قالب پایگاه هاى مقاومت بسیج مساجد صورت مى گیرد، سعى شده است این مطالب با تکیه بر سیره پیامبر اعظم  (صلی الله علیه وآله وسلم) عنوان شود:

فعالیت هاى نظامى پایگاه بسیج نمونه در زمان جنگ

1 ـ سازمان دهى و اعزام نیروها به سوى جبهه هاى جنگ

طى جنگ هایى که در زمان حیات پیامبر عظیم الشأن (صلی الله علیه وآله وسلم)صورت مى گرفت، از مسجد به عنوان پایگاه و کانون اصلى مسلمانان براى منسجم کردن و اعزام سپاه اسلام به سوى جبهه ها استفاده مى شد. با این کار و با بهره گیرى از قداست و معنویت خانه خدا و دیگر ویژگى هایى که در مسجد نهفته است، آن حضرت سعى مى کرد لشکریان اسلام با انگیزه و روحیه بالا، همراه با توکّل به خداوند براى جهاد و دفاع از کیان اسلام رهسپار جبهه هاى جنگ شوند و این کار زمینه ساز موفقیت و پیروزى در جنگ ها مى شد. به دلیل آنکه بیشترین اعزام ها پس از اقامه نماز جماعت صورت مى گرفت، موجب مى شد از میان جمعیتى که براى اقامه نماز به مسجد آمده اند، نیروهاى بسیارى جذب سپاه اسلام شوند و دیگر مسلمانان در پشت جبهه و با دید روشن تر و بازترى به جنگ و مسائل پیرامون آن بنگرند و همچنین لشکریان اسلام را با حمایت هاى مادى و معنوى خود از پشت جبهه یارى کنند.

در طول دوران جنگ تحمیلى نیز در کشور ما، پایگاه هاى بسیج مساجد به عنوان بهترین مکان براى جذب و اعزام نیرو به سوى جبهه ها، در منسجم کردن و جلب حمایت هاى مادى و معنوى مردم در پشت جبهه ها، نقش بسزایى ایفا مى کردند.

2 ـ آموزش نظامى

از مهم ترین نیازهاى هر جامعه آمادگى افراد آن جامعه براى محافظت و دفاع از آرمان هاى آن جامعه براى پایدارى در مقابل تهاجمات دشمنان است. جامعه اسلامى نیز براى آنکه از مکتب و آیین ظلم ستیزى برخوردار است، دشمنان فراوانى داشته و هر از گاهى مورد تعرض آنها قرار گرفته است و چون این تعرضات ادامه داشته باشند. از این رو، لازم است تک تک افراد جامعه اسلامى توانایى دفع این تهاجمات را داشته باشند.

ایران اسلامى پس از پیروزى انقلاب و استقرار حکومت اسلامى، همواره از سوى دشمنان شرق و غرب تهدید شد. به همین دلیل، امام خمینى(ره)  در این باره فرمودند:

«مملکت اسلامى باید همه اش نظامى باشد، و تعلیمات نظامى داشته باشند. باید این طور باشد که یک مملکتى که 20 میلیون جوان دارد، 20 میلیون تفنگدار داشته باشد و 20 میلیون ارتشى داشته باشد و یک چنین مملکتى آسیب پذیر نیست».[3]

براساس همین تفکّر و بنابر فرمان امام خمینى(ره) ، «بسیج مستضعفان» در سال 1358 تأسیس شد و براى جذب و تکمیل ارتش 20 میلیونى و آموزش نظامى پا به میدان گذاشت که تاکنون نیز فعالیت هایش ادامه دارد. بنابراین، ضرورى است تمامى جوانان این مملکت با حضور در پایگاه هاى بسیج، فنون و اصول نظامى را یاد بگیرند تا در مواقع خطر، بتوانند از اسلام، انقلاب و ملت و کشور خود دفاع کنند.

3 ـ نگهبانى و پاس دارى از کیان مسلمانان و حفظ امنیت

یکى از مهم ترین فعالیت هاى نظامى پایگاه هاى بسیج مساجد، حفظ امنیت در سطح شهر و یا محله است. این کار با اجراى برنامه هاى همچون ایست بازرسى و گشت سیّار در سطح محل و یا سطح شهر انجام مى گیرد.

در زمان حیات پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله وسلم) در مواقعى که مسلمانان از تعرّض دشمنان به شهر و کیان خود احساس خطر مى کردند، مسجد به عنوان مرکز تجمع و حضور مسلمانان براى محافظت از جان پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و حراست و پاسدارى از شهر مورد استفاده قرار مى گرفت. مسلمانان مسجد را مرکز سامان دهى به این گونه امور قرار مى دادند. در جنگ «احد»، وقتى سپاه قریش در اطراف مدینه مستقر شده بود، مسلمانان براى جلوگیرى از حمله شبانه دشمن به شهر و حفظ جان پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) از تعرّض جاسوسان به ایشان، شب را تا صبح به نگهبانى و پاسپانى از شهر پرداختند و مرکز و پایگاه خود را مسجد قرار دادند. در این کار، حتى بزرگان مدینه مانند سعد بن عباده، سعد بن معاذ و سید بن حضیر همراه و دوشادوش دیگر مسلمانان در این امر شرکت داشتند.[4] دیگر نمونه هاى تاریخى این پاسدارى و نگهبانى در مسجد را مى توان در غزوه «حمراء الأسد»[5] و بسیارى دیگر از جنگ هاى زمان پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) شاهد بود.

در اوایل انقلاب، بخصوص از زمان جنگ تحمیلى تا به امروز، مساجد و پایگاه هاى بسیج مساجد با اجراى برنامه هایى همچون گشت شبانه و ایست بازرسى، در کنار دیگر مراکز امنیتى، به پاس دارى و حراست از جان و مال و ناموس مردم پرداخته اند و تا به حال، شاهد اثرات و برکات فراوانى همچون دستگیرى مجرمان و منافقان و کشف و ضبط اموال مسروقه، مواد مخدر و مشروبات الکلى و موارد فراوان دیگر بوده ایم که توسط عزیزان مخلص بسیجى انجام شده است.

البته باید در اجراى این برنامه ها، تمامى اصول و قوانین و حریم خصوصى خانواده ها حفظ شود، تا جایى که به امنیت جامعه آسیبى نرسد.

4 ـ مسجد و فعالیت هاى اضطرارى مربوط به جنگ

پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله وسلم) در بعضى از جنگ ها درخصوص نحوه برخورد و رویارویى با دشمن و برنامه ریزى هاى مربوط به جنگ، با حفظ و رعایت اصول امنیتى و اطلاعاتى ایشان، در مسجد با اصحاب و یاران خود به بحث و مشورت مى پرداختند. براى مثال، در جنگ «احد» و «خندق»، ایشان پس از اطلاع از حمله و حرکت سپاه دشمن، در جمع مردم در باره چگونگى رویارویى با دشمن از آنان نظرخواهى کردند.[6]

همچنین در برخى از جنگ هاى صدر اسلام، مجروحان را در مسجد مداوا مى کردند؛ چنان که تاریخ نویسان در باره جنگ «احد» گفته اند: مردم در مسجد، چراغ و آتش افروخته بودند مجروحان را زخم بندى و مداوا مى کردند[7] و یا در مواردى، اسیران جنگى را در مسجد نگه مى داشتند.[8]

این نوع فعالیت هاى نظامى در زمان پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)در صدر اسلام در مسجد انجام مى شد، اما باید متذکر شد که انجام این کارها در آن زمان به خاطر ضرورت بود، و گرنه در مواقع عادى، چنین فعالیت هایى در مسجد جایز نیست؛ زیرا این نوع کارها که مستلزم ریختن خون در مسجد و یا ورود کفّار به مسجد است با شأن و جایگاه مسجد سازگارى ندارد.

از این رخ دادها در جنگ تحمیلى عراق علیه ایران نیز نمونه هایى را در مسجد جامع شهر خرمشهر مى توان ذکر کرد که مسجد به مرکزى براى مبارزان و رزمندگان تبدیل شده بود. و برنامه ریزى براى مقابله با حملات دشمن و پشتیبانى و سازماندهى رزمندگان، مداواى مجروحان و دیگر فعالیت هاى مربوط به جنگ در آن انجام مى شد.

نقش مسجد در جبهه ها و میادین جنگ

اهتمام و وابستگى پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله وسلم) و یارانش به مسجد تا بدان حد بود که در تمامى جنگ هایى که صورت مى گرفت، در اردوگاه هاى نظامى یا میادین نبرد، براى خود مساجدى بنا مى کردند. این مساجد براى راز و نیاز و انجام عبادات مسلمانان با خداوند متعال و در نتیجه، تقویت بنیه معنوى مبارزان مسلمان بنا مى شد. براى نمونه، مى توان به مساجد هفت گانه در شمال غربى مدینه ـ که تاکنون نیز به جاى مانده است ـ اشاره کرده که در جریان جنگ «خندق» براى نماز و نیایش مسلمانان بنا نهاده شد.[9]

در دوران جنگ تحمیلى عراق علیه ملت ایران نیز رزمندگان اسلام براى راز و نیاز و عبادات خود، مساجد و مصلاهاى متعددى در نقاط گوناگون بنا کردند و در آنجا به تقویت بنیه معنوى خود مى پرداختند، به گونه اى که آنان را به زاهدان شب و شیران بیشه روز تبدیل کرده بود.

متأسفانه بسیارى از این مساجد ناشناخته مانده است. حفظ و نگه دارى این مساجد، هم مى تواند از لحاظ معنوى براى بازدیدکنندگان مناطق عملیاتى تأثیرگذار باشد و هم سند تاریخى گویاى باشد براین واقعیت که ملت مسلمان ایران در اوج جنگ و در بحبوبه دفاع از کشور، هیچ گاه عبادت خداوند و نماز و مسجد را به فراموشى نسپرد و همیشه و در همه حال، با آن مأنوس بود.

فعالیت هاى نظامى پایگاه بسیج در زمان صلح

فعالیت هاى نظامى پایگاه بسیج را نباید منحصر به زمان جنگ کرد، بلکه در زمان صلح نیز باید به برخى از فعالیت هاى خود ادامه دهد. در اینجا، به بیان برخى از فعالیت هاى نظامى بسیج در زمان صلح مى پردازیم.

الف) حفظ و ارتقاى آمادگى رزمى بسیجیان

پایگاه هاى مقاومت بسیج باید همیشه و در همه حال، توان رزمى بسیجیان خود را حفظ کند و در جهت ارتقاى آن به طور مداوم، تلاش نماید تا ارتش 20 میلیونى، که پشتوانه انقلاب و کشور در مقابل تهدیدها و تعرض هاى دشمنان و استکبار جهانى است، همیشه و در همه حال، آماده مقابله و رویارویى با آنان باشد.

بنابراین، پایگاه هاى مقاومت بسیج باید در طول سال، با برپایى اردوهاى رزمى و انجام رزمایش هاى متعدد، توان رزمى بسیجیان را حفظ کند و با آشنایى آنان با روش ها و ابزار و ادوات جنگى جدید، توان رزمى آنها را ارتقا دهد.

ب) جذب نیرو و تکمیل ارتش بیست میلیونى

از مهم ترین وظایف بسیج در زمان صلح، جذب نیرو از بین اقشار گوناگون جامعه، بخصوص جوانان و نوجوانان است. براى این منظور، پایگاه هاى مقاومت بسیج باید با ایجاد تنوّع و بالا بردن کیفیت فعالیت هاى آموزشى، فرهنگى، ورزشى و هنرى خود، زمینه جذب جوانان و نوجوانان را فراهم کنند و علاوه بر تشکیل ارتش 20 میلیونى در بعد نظامى بتوانند در مقابل تهاجم فرهنگى دشمن بایستند و در جلوگیرى از انحراف جوانان و نوجوانان فعالیت هاى قابل توجهى از خود به نمایش بگذارند.

ج) اجراى برنامه هاى امنیتى

یکى از فعالیت هاى عمده پایگاه هاى مقاومت بسیج مساجد برقرارى امنیت در سطح محل و شهر است. بسیج مى تواند با اجراى برنامه هایى همچون گشت در سطح محل و ایست بازرسى، نقش عمده اى در برقرارى امنیت داشته باشد.

کارکرد آموزشى پایگاه بسیج

مساجد در طول تاریخ، مرکزى براى آموزش هاى فرهنگى، علمى، نظامى بوده است، به گونه اى که نقش آموزشى مسجد پس از جنبه عبادى آن، بیش از هر جنبه دیگرى برجسته و نمایان است. محققان در پى پژوهش هاى علمى و تاریخى به عمل آمده، به این نتیجه رسیده اند که مسجد در اعصار گذشته، مهم ترین مرکز آموزشى در جامعه بوده است.

با دقت در سیره پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله وسلم) مى بینیم که ایشان به ابعاد آموزشى مسجد اهتمام و توجه ویژه اى داشتند. رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) علاوه براینکه عملاً مسجد را پایگاه آموزشى و فرهنگى خود قرار داده بودند، در روایات فراوانى براین نقش و عملکرد مسجد نیز تأکید کرده اند. برخى از این روایات عبارت است از:

ـ نشستن در مسجد براى کسب علم، بیهوده و لغو نیست:

«یا اباذر، کُل جلوس فى المسجد لغو الاّ ثلاثه: قرائة مصل، او ذکراللّه  تعالى، او سائل عن العلم».[10]

«اى ابوذر! هر نشستنى و اقامتى در مسجد بیهوده است، مگر سه نوع اقامت: اشتغال به خواندن نماز، اشتغال به ذکر خداوند، یا به دنبال کسب علم بودن».

ـ کسب علم در مسجد برتر از عبادت خداوند است:

«خرج رسول اللّه  (صلی الله علیه وآله وسلم)، فاذا فى المسجد مجلسان: مجلس یتفقهون و مجلس یدعون اللّه  تعالى و یسألونه. فقال: کلا المجلسین الى الخیر؛ امّا هؤلاء فیدعون اللّه  و اما هؤلاء فیتعلمون و یفقهون الجاهل هؤلاء افضل؛ بالتعلیم ارسلت، ثم قعد معهم».[11]

روزى پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) وارد مسجد شدند. در مسجد دو گروه نشسته بودند: گروهى مشغول کسب علم و گروهى مشغول دعا و ذکر خداوند. پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمودند: هر دو مجلس در راه خیرند. آن گروه خداوند را مى خوانند و او را ذکر مى کنند و آن گروه علم مى آموزند و جاهلان را آگاه مى کنند. این گروه (جویندگان علم) بر دیگرى برتر است؛ من براى تعلیم به مردم فرستاده شده ام. سپس در گروه علمى آنان شرکت کرد.

امروزه نیز با وجود گسترش مراکز آموزشى و فرهنگى، باید همچنان بر شکوفا کردن ابعاد آموزشى مسجد، پافشارى و اهتمام بورزیم و از آنجا که بسیارى از مردم بیشتر معلومات دینى خود را در مساجد یاد مى گیرند، مى توانیم با احیاى کارکرد آموزشى مساجد، تأثیر فراوانى در بالا بردن سطح معلومات دینى مردم، بخصوص جوانان داشته باشیم.

به دلیل آنکه پایگاه هاى بسیج مساجد ارتباط ویژه اى با مسجدیان و به خصوص جوانان دارند، مى توانند از مهم ترین مراکزى باشند که کارکرد آموزشى مساجد را احیا مى کنند و به بهترین شکل ممکن از آن استفاده مى نمایند.

در این بخش، ابعاد گوناگون کارکرد آموزشى مسجد و نقش پایگاه هاى مقاومت بسیج را در پر رونق کردن مساجد و احیاى این سنّت نبوى با تکیه بر سیره آن حضرت مورد بررسى قرار مى دهیم:

الف) تشکیل کلاس هاى آموزشى

با مطالعه سیره  نبوى، در مى یابیم که ایشان در اوقات گوناگون، کلاس هاى آموزشى در جهت ارتقاى سطح علمى و دینى براى مسلمانان در مسجد برگزار مى کردند و مسائل گوناگونى را در زمینه مباحث فقهى، اعتقادى، آموزش قرآن و مسائل تاریخى در این کلاس ها به مسلمانان آموزش مى دادند. در موارد زیادى، اصحاب پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز کلاس هاى آموزشى را در مساجد برقرار مى کردند. براى نمونه، مى توان به حضرت على علیه السلام، عبداللّه  بن رواحه، ابوعبید، معاذ بن جبل، ابان بن سعید و جابر بن عبداللّه  اشاره کرد.[12]

این فعالیت ها منحصر در مسجد پیامبر نبود، بلکه در دیگر مساجد نیز تحت نظر ایشان و افرادى که از سوى آن حضرت مأمور این کار بودند، انجام مى شد. در این زمینه ـ به عنوان مثال ـ مسجد «قبا» مورد توجه خاص پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بود و همچنین مى توان به مساجد قبایل و سرزمین هاى دیگر مانند مسجد «معاذ بن جبل» در یمن[13] اشاره کرد.

امروزه نیز پایگاه هاى مقاومت بسیج مى توانند با تشکیل کلاس هاى آموزشى در بالا بردن سطح علمى بسیجیان مفید باشند. این کلاس ها در دو زمینه مى توانند دایر شوند:

1 ـ کلاس هاى آموزشى در زمینه معارف دینى و تربیتى؛

2 ـ کلاس هاى کمک آموزشى در زمینه امور تحصیلى بسیجیان.

 برگزارى کلاس هاى معارف دینى و تربیتى براى بسیجیان و دیگر مسجدیان، با استفاده از معلومات علمى امام جماعت یا افراد آگاه دیگر، مى تواند نقش عمده اى در بالا بردن سطح معلومات دینى بسیجیان و جوانان با توجه به نیاز و خلاء علمى آنان داشته باشد. تشکیل چنین کلاس هایى موجب مى شود نیروهاى بسیجى، نیروهایى مکتبى و متعهد به مبانى دین مبین اسلام تربیت شوند و از هیچ گونه خدمتى در این راه مضایقه ننمایند.

در حال حاضر، تعداد زیادى از بسیجیان کشور را دانش آموزان تشکیل مى دهند. پایگاه هاى مقاومت بسیج مى تواند در جهت جذب دایم دانش آموزان به مسجد و بسیج، کلاس هاى کمک آموزشى را در زمینه امور تحصیلى و ارتقاى سطح علمى آنان تشکیل دهد. با توجه به چنین ضرورتى تاکنون پایگاه هاى فراوانى در سراسر کشور براى این منظور تشکیل شده است. طبق آمار منتشر شده و با توجه به فعالیت هایى که در این زمینه صورت گرفته است شصت درصد از برندگان المپیادهاى علمى را دانش آموزان بسیجى تشکیل مى دهند.[14] تشکیل چنین کلاس هایى علاوه بر جذب جوانان و نوجوانان به مسجد و بسیج، موجب مى شود دانش آموزان و جوانان بسیجى افراد فرهیخته و ممتاز جامعه را تشکیل دهند و در آینده، بتوانند با تخصص و تعهدى که دارند، نقش مهمى در پیشرفت و آبادانى کشور ایفا کنند.

ب) برگزارى جلسات پرسش و پاسخ

در زمان پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله وسلم)، جلساتى در مسجد برگزار مى شد تا مسلمانان بتوانند پرسش هاى علمى، سؤالات و شبهات ذهنى خود را از پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بپرسند. پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز با گشاده رویىو بیان فضایل و پاداش فراگیرى علم، آنان را به این امر تشویق مى نمودند.

در متون روایى آمده است: پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) پس از بجا آوردن نماز صبح، در کنار ستون «توبه» مى نشستند و در حضور نمازگزاران تا طلوع صبح به بحث و گفت وگو مى پرداختند.

پایگاه هاى مقاومت بسیج نیز مى توانند با برگزارى جلسات پرسش و پاسخ در مسجد و با دعوت از صاحب نظران و علما و هر کسى که توان علمى پاسخ گویى به سؤالات ذهنى اهل مسجد را داشته باشند، هم در جهت بالا بردن سطح علمى بسیجیان و هم حلّ شبهاتى که از سوى دشمنان و بعضى روشن فکران منحرف مطرح شده وسؤالات مختلفى را در اذهان جوانان به وجود آورده است، گام مهمى بردارند.

نکته اى که در برگزارى این جلسات باید رعایت کرد این است که این جلسات لازم است به صورت تخصصى برگزار شود و مى توان با برنامه ریزى و انجام تبلیغات و دعوت از مدارس و دانشگاه ها، جلسات با شکوهى را در مساجد برگزار کرد که این حرکت در جذب جوانان به مساجد نیز بسیار مؤثر خواهد بود.

ج) برگزارى مناظرات علمى در مسجد

با مطالعه تاریخ صدر اسلام، مى بینیم که یکى از مهم ترین و پرشورترین برنامه هایى که در مسجد برگزار مى شد مناظرات علمى و ادبى پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) با سایر مکاتب و دیگر گروه ها بود. دلیل آنکه این جلسات به صورت عمومى و در مسجد برگزار مى شد، علاوه بر جنبه سیاسى آن، آشنایى مسلمانان با مکاتب و افکار دیگر گروه ها بود. تا نسبت به باطل بودن آنها یقیین پیدا کنند و نیز طریقه پاسخ گویى به این شبهات و عقاید را یاد بگیرند و با این کار، مسلمانان و غیرمسلمانان شاهد برترى مکتب اسلام بر دیگر مکاتب و گروه ها باشند. از جمله گفت وگوها و مناظرات مى توان به مناظرات ذیل اشاره کرد:

1 ـ هیأت نمایندگان ثقیف؛[15]

2 ـ نمایندگان مسیحیان نجران؛[16]

3. هیأت نمایندگان بنى تمیم.[17]

در شرایط کنونى، برگزارى مناظرات علمى در مساجد بین تفکرات مختلف و مکاتب گوناگون فکرى، علاوه بر راهگشا بودن براى جوانان در انتخاب مسیر درست موجب رونق و احیاى مساجد نیز مى شود و پایگاه هاى مقاومت بسیج این توان را دارند که چنین جلساتى را با نظم و کنترل صحیح در مساجد برگزار کنند.

یکى از مهم ترین بخش هاى تشکیلات بسیج که مى تواند تا حدّ زیادى در این زمینه مفید باشد، بخش «بسیج دانشجویى» است که مى تواند جلسات مناظره اى را (حتى الامکان در مسجد دانشگاه یا مساجد شهر) با دعوت از متفکران و استادان خبره و متعهد و توانا، که قدرت مناظره با دیگر تفکرات و جواب گویى به شبهات آنها را داشته باشند، برگزار کند. این نوع مراسم با رعایت نظم و احترام به طرف مقابل، مى تواند براى نسل جوان فواید بسیارى در پى داشته باشد.

کتاب خانه پایگاه بسیج مسجد

تشکیل کتاب خانه در مسجد یکى از فعالیت هاى جانبى مسجد است که از زمان هاى خیلى دور، در مساجد کشورهاى اسلامى مرسوم بوده است و تاکنون نیز ادامه دارد. این کار تأثیر فراوانى در بالا بردن سطح علمى نمازگزاران و مسلمانان داشته است.

پایگاه مقاومت بسیج در مسجد، به علت اینکه تشکّل از بافت جوان است، مى تواند با تشکیل کتاب خانه در مسجد و انجام کارهاى مربوط به آن تأثیر فراوانى در ترویج فرهنگ کتاب خوانى در بین جوانان و نوجوانان داشته باشد و سطح معلومات آنها را بالا ببرد.

براى محلّ کتاب خانه و سالن مطالعه، نباید از فضاى اصلى مسجد استفاده کرد؛ چون از لحاظ شرعى مشکل دارد.[18] بنابراین، ضرورى است که در کنار مسجد، محلى براى کتاب خانه و سالن مطالعه در نظر گرفته شود.

نوارخانه بسیج

یکى از فعالیت هاى پایگاه مقاومت بسیج در جهت پر کردن اوقات فراغت بسیجیان و همچنین در جهت رشد علمى و فرهنگى بسیجیان، تأسیس نوارخانه است. نوارخانه بسیج مى تواند نوارهاى ویدئویى و صوتى در زمینه هاى علمى، آموزشى، موسیقى، مداحى و سخنرانى را در اختیار بسیجیان قرار دهد. به دلیل آنکه بسیارى از جوانان و نوجوانان بسیجى به کتاب و کتاب خوانى علاقه فراوانى ندارد، از این رو، مى توان از طریق نوارخانه، اطلاعات خوبى در اختیار آنان قرار داد و بنیه علمى ـ آموزشى آنان را تقویت کرد.

فعالیت هاى فرهنگى پایگاه مقاومت بسیج مسجد

امروزه که دشمنان اسلام در تلاشند با هر وسیله اى نوجوانان و جوانان مسلمان را از مسیر دین دارى و از دین اسلام دور کنند و در این راه، بودجه هاى کلانى را اختصاص داده و از تمامى وسایل و ابزار تبلیغى با روش هاى جدید و کارآمد استفاده مى کنند تا جوانان و نوجوانان را دچار بى هویتى کرده، آنها را ناسازگار با دین و دین دارى تربیت کنند، مساجد که اولین و مهم ترین مرکز فرهنگى و ترویج اندیشه هاى اسلام بوده است مى توانند نقش مهمى در مقابله با تهاجم فرهنگى دشمن ایفا کنند.

مساجد باید علاوه بر حفظ شیوه هاى قدیمى و سنتى تبلیغ همچون برگزارى مجالس وعظ و خطابه، از روش ها و مسایل تبلیغى جدید و نوین نیز استفاده کنند تا زمینه جذب بیشتر جوانان و نوجوانان را به مسجد فراهم آورند.

با توجه به اینکه پایگاه هاى مقاومت بسیج مساجد داراى مخاطبان زیادى از قشر جوان و نوجوان است، مى توانند با اجراى برنامه هاى فرهنگى، ورزشى، هنرى نقش عمده اى را در مقابله با تهاجم فرهنگى دشمن ایفا کنند.

غالبا جوانان از محیط هاى خشک و رسمى راضى نیستند و از آن استقبال نمى کنند و بیشتر به دنبال محیط ها و مکان هایى هستند که آزاد بوده و از نشاط کافى برخوردار باشند. بنابراین، پایگاه هاى مقاومت بسیج باید در برنامه هاى خود، از تنوع و نشاط کافى برخوردار باشند تا با جذب جوانان و نوجوانان فعال و پرشور بتوانند هرچه بیشتر در اهداف خود موفق و پیروز باشند.

یکى از مهم ترین کارهایى که پایگاه مقاومت بسیج مسجد مى تواند در زمینه کارهاى فرهنگى و آموزشى انجام دهد تا بتوانند به وسیله آن، در کارهایش موفق تر عمل کند، تأسیس کانون بسیج است تا اعضا بتوانند فعالیت هایى را در زمینه هاى آموزشى، فرهنگى، ورزشى و هنرى انجام دهند.

نکته مهمى که در این زمینه باید رعایت شود ساخت مکانى مستقل در کنار مسجد براى چنین فعالیت هایى است؛ زیرا به دلیل گستردگى و تنوّع فعالیت هاى فرهنگى و آموزشى، شبستان مسجد، که محل عبادت نمازگزاران است، نمى تواند جواب گوى این گونه فعالیت ها باشد. بنابراین، باید مکانى جدا، در کنار مسجد با دارا بودن کلاس ها و فضاهاى مفید براى این منظور ساخته شود.

1 ـ ترویج فرهنگ جهاد و شهادت

جامعه اسلامى اگر بخواهد که تمام احکام و دستورات دینى خود عمل کند و شاهد توسعه دین دارى در بین مردم باشد، در مواقع خاصى بدون نیاز به دو اصل «جهاد» و «شهادت» نمى تواند موفق باشد، زیرا عمل به اسلام و توسعه دین دارى در بین مردم، همیشه موافق جبهه کفر و شرک نیست و در مواردى حتى با مخالفت آنها روبه رو مى شود. در اینجاست که با تمسک به دو اصل مزبور، مى توان پیروزى را براى اسلام به ارمغان آورد.

پیامبر اعظم (صلی الله علیه وآله وسلم) در دوران رسالت خویش، با شیوه هاى گوناگونى به تقویت و بیان ارزش و جایگاه جهاد و شهادت مى پرداختند. ایشان از پایگاه مسجد براى این منظور به خوبى استفاده مى کردند و به شیوه هاى گوناگون مانند سخنرانى در باره جایگاه والاى شهیدان در بهشت و جهان آخرت، فرهنگ سرخ شهادت را ترویج مى نمودند. براى مثال، در جنگ «موته» پس از شهادت سرداران اسلام، پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) بر منبر رفتند و به زیبایى جایگاه شهیدان جنگ «موته» را براى مردم بیان کردند،[19] به گونه اى همه مسلمانان پس از شناخت شأن و جایگاه شهید نزد خداوند متعال، مشتاق این فیض عظیم و والاى الهى مى شدند و آرزوى شهادت مى کردند.

از دیگر فعالیت هاى پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) در راستاى ارج نهادن به مقام شهید و دیدار ایشان و اهل مسجد با خانواده هاى شهدا بود. ایشان گاهى همراه با دیگر مؤمنان از مسجد به دیدار خانواده هاى شهدا مى رفتند و از آنان تفقد به عمل مى آوردند و در جهت حل مشکلات شان تلاش مى کردند؛ همانند سرکشى و دیدار پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) و گروهى از اصحاب ایشان از خانواده سعد بن ربیع که در جنگ «احد» به شهادت رسیده بود. پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) پس از اقامه نماز صبح، به همراه بعضى از اصحاب؛ از مسجد به سوى خانه سعد رفتند و در آنجا به ذکر فضایل سعد و نحوه شهادت او پرداختند و بعد از دل جویى از خانواده او، مشکلات خانواده سعد را حل نمودند.

این سیره نبوى حاکى از ارزشمندى و بزرگى جایگاه جهاد و شهادت است؛ چنان که آن گونه در بین مسلمانان نفوذ کرده بود که، اگر کسى از جنگ و جهاد رویگردان مى شد و یا عقب نشینى مى کرد به سختى مورد عتاب مردم و خانواده اش قرار مى گرفت. در تاریخ صدر اسلام مى بینیم که مردم در مقابل افرادى که از جنگ «موته» عقب نشینى کرده بودند و یا گروهى که از جنگ «احد» سرباز زده بودند، واکنش هایى تحقیرآمیز انجام دادند و این بیانگر عشق مردم به فرهنگ سرخ «جهاد و شهادت» در راه خداست.

پایگاه مقاومت بسیج مسجد باید در زمینه ترویج و بیان جایگاه فرهنگ سرخ جهاد و شهادت در راه خدا و ترویج فرهنگ و ارزش هاى دفاع مقدّس که همان فرهنگ ایثار و فداکارى در راه دفاع از اسلام و مسلمانان و حفظ تمامیت ارضى و نگهبانى از کیان مسلمانان است، تمام تلاش خود را به کار گیرد و با دعوت از علما و خطبا براى سخنرانى و بیان فضیلت دنیوى و اخروى جهاد و شهادت براى جوانان و بسیجیان، ادامه دهنده این سیره نبوى باشد.

همچنین مى تواند با همراهى امام جماعت و هیأت امناى مسجد، هر هفته یا ماهیانه به سرکشى و دیدار از خانواده هاى شهداى پایگاه و محل بپردازند و نگذارند این سیره پر ارزش نبوى به فراموشى سپرده شود یا در انجام آن کاهلى و سستى به عمل آید و براى حل مشکلات و گرفتارى هاى آنان، از هیچ تلاشى دریغ ننمایند.

از دیگر فعالیت هایى که پایگاه مقاومت بسیج در این زمینه مى تواند انجام دهد، عبارت است از:

ـ بر پا کردن نمایشگاه هاى آثار دفاع مقدس و وسایل به جا مانده از شهدا؛

ـ بر پایى شب شعر، خاطره گویى، روایت گرى؛

ـ برگزارى مسابقات مقاله و کتاب نویسى، شعر و داستان نویسى، عکاسى و نقاشى؛

ـ برگزارى اردوهاى راهیان نور در سفر به مناطق گوناگون و مقدس و متبرّک عملیاتى.

2 ـ برگزارى جلسات مذهبى

مهم ترین نیاز پایگاه هاى مقاومت بسیج و به طور کلى؛ مجموعه تشکیلات بسیج، حفظ و ارتقاى عضویت در بین بسیجیان است؛ یعنى مهم ترین عاملى که باعث به وجود آمدن انگیزه و هدف در بین بسیجیان مى شود و با اتکا به آن در هر موقعیتى که نیاز باشد، با تمام وجود به صحنه مى آیند و در خدمت انقلاب و مردم قرار مى گیرند روحیه خدا محورى اخلاص و معنویت است.

بنابراین، پایگاه هاى مقاومت بسیج باید با اجراى برنامه هایى که باعث ایجاد و ارتقاى معنویت در بین بسیجیان مى شود، در راستاى این مهّم قدم بردارند.

برخى از مهم ترین برنامه هایى که مى توان در این زمینه اجرا کرد عبارت است از:

- برگزارى مراسم ادعیه (کمیل، توسل ندبه و زیارت عاشورا)؛ برگزارى مراسم سوگوارى و مولودى اهل بیت:.

- برگزارى مراسم یاد بود شهدا.

3 ـ اجراى برنامه هاى اردویى

جوانان و نوجوانان تمایل فراوانى به محیط هاى شاد و با نشاط دارند. از این رو، مراکز فرهنگى براى جذب هرچه بیشتر جوانان و نوجوانان باید از برنامه هاى جذّاب و با نشاط استفاده کنند. یکى از این برنامه ها، تشکیل اردوهاى تفریحى و فرهنگى است. در حال حاضر، بسیج داراى اردوگاه هاى دایمى و موقّت فراوانى در نقاط گوناگون کشور است. این اردوگاه ها پذیرایى جوانان و نوجوانان بسیجى در قالب اردوهاى یک یا چند روزه است.

در طول مدت اردو با تشکیل کلاس هاى شاد و مفّرح ورزشى، هنرى و فرهنگى، در مکانى جذّاب، مى توان خاطره اى به یاد ماندنى در اذهان بسیجیان به جاى گذارد. برنامه هاى متنوعى را مى توان در این اردوها در نظر گرفت. در این میان مى توان به برنامه هاى ذیل اشاره کرد:

ـ بازدید از اماکن مذهبى، زیارتى و تاریخى؛

ـ بازدید از مراکز صنعتى و علمى؛

ـ برگزارى کلاس هاى فرهنگى و معارف دینى؛

ـ برگزارى مسابقات ورزشى و علمى.

با تشکیل این اردوها و اجراى برنامه هاى تفریحى و فرهنگى و ورزشى در آنها، مى توان شاهد ثمرات فراوانى بود که در این میان مى توان این فواید اشاره نمود:

ـ آشنایى با مفاهیم و معارف دینى؛

ـ آشنایى با اخلاق و آداب اسلامى؛

ـ آشنایى با فعالیت هاى گروهى و تقویت روحیه نظم پذیرى و احترام به قانون؛

ـ تقویت روحیه زندگى جمعى و همکارى و تعاون؛

ـ تقویت نیروى ایمان و اراده و ایجاد روحیه اتکابه نفس و بروز خلاقیّت ها؛

ـ ترغیب جوانان و نوجوانان بسیجى به ورزش و زندگى سالم.[20]

4 ـ برگزارى کلاس هاى هنرى

انسان دانا به زیبایى و هنر علاقه مند است و سعى مى کند در جهت این تمایل ذاتى، در حّد توان، به یادگیرى برخى از رشته هاى هنرى براساس ذوق و علاقه خود اهتمام ورزد. پایگاه هاى مقاومت بسیج به عنوان مراکز فرهنگى، مى توانند از این قابلیت ها استفاده کرده، با تشکیل کلاس هاى متنّوع هنرى، همچون آموزش خوش نویسى، نمایش، سرود، عکاسى، نقاشى و نویسندگى، براى جذب جوانان و نوجوان اقدام نمایند.

نکته اى که در تشکیل این کلاس ها باید مورد توجه قرار گیرد استفاده از استادان مجرّب و متعهدى است که علاوه بر آشنایى هنرجویان با رشته هاى هنرى، با تعهدى که نسبت به آموزه هاى دینى دارند، هنرى با رنگ و بوى مفاهیم دینى ترویج کنند و هنر را در جهت تربیت روحیه هاى جوان بسیجى به کار گیرند.

5 ـ فعالیت هاى ورزشى

به دلیل آنکه فعالیت هاى ورزشى موجب سلامت روح و جسم بوده و از تحرکّ و نشاط بالایى نیز برخوردار است، مورد علاقه جوانان و نوجوانان است و از مهم ترین عوامل جذب آنان به مراکز فرهنگى نیز به شمار مى آید.

پایگاه هاى مقاومت بسیج براى اینکه بتوانند جوانان و نوجوانان بسیجى را جذب و آنها را نیز حفظ کنند، باید حتماً اجراى فعالیت هاى ورزشى همچون برگزارى مسابقات ورزشى و تشکیل کلاس هاى آموزشى در رشته هاى متنوّع ورزشى را در برنامه هاى خود بگنجانند.

فعالیت هاى اجتماعى عام المنفعه پایگاه مقاومت بسیج مسجد

با توجه به مفهوم «بسیج» هدف از تأسیس این نهاد مقّدس، که همان خدمت رسانى به جامعه در مواقع ضرورى و مورد نیاز است، پایگاه هاى مقاومت بسیج مى توانند با تشخیص ضرورت ها و نیازهاى جامعه نقش مهمى در تأمین این نیازها و ضرورت ها ایفا کنند، این ضرورت ها و نیازها در بسترهاى زمانى متفاوت به وجود مى آید و محدود در یک زمان خاص نیست. اینجاست که بسیج و بسیجى باید همیشه و در همه حال، در صحنه باشند و براى خدمت رسانى و کمک به جامعه، از هیچ تلاشى دریغ نکنند.

 فعالیت هاى اجتماعى و عام المنفعه :

 مشارکت در امر سازندگى و آبادانى کشور

از فعالیت هاى عام المنفعه و اجتماعى پایگاه مقاومت بسیج، مشارکت با دولت و مردم در امر سازندگى است. با توجه به نیروى جوان بسیج و اینکه افراد متفاوتى از حیث تحصیلات و تخصص هاى فنى، جزو اعضاى بسیج هستند. دولت مى تواند با در اختیار گذاشتن امکانات مناسب و کافى، از این نیروى فعّال و کارآمد در پیشبرد اهداف سازندگى، به ویژه در مناطق محروم کشور، استفاده کند.

هم اکنون براى این منظور، سازمانى در بسیج به نام «سازمان بسیج سازندگى» تشکیل شد. که با همرامى جوانان و نوجوانان بسیجى با کارشناسان کارآمد، توانسته است به یارى دیگر سازمان هاى دولتى همچون سازمان محیط زیست، شهردارى و وزارت خانه هاى آموزش و پرورش، جهاد کشاورزى، بهداشت و درمان و آموزش پزشکى بشتابد و طرح هاى متنّوعى را اجرا کند و در امور عمرانى و سازندگى کشور کمک هاى شایانى را به دولت ارائه دهد. از آن جمله، مى توان این مورد را نام برد:

ـ به سازى و ساخت مدارس روستایى در مناطق محروم؛

ـ اجراى طرح هاى درخت کارى در سرحدهاى جنگلى و زمین هاى موات؛

ـ حفظ مراتع و جنگل ها؛

ـ اجراى طرح مبارزه با بیمارى سالک و طرح هاى بزرگ واکسیناسیون فلج اطفال و سرخک و سرخجه؛

ـ طرح ساخت پل و راه سازى و آب رسانى به مناطق محروم و هزاران کار دیگر که از فعالیت هاى سازندگى و عمرانى بسیج است.

پایگاه مقاومت بسیج مسجد مى تواند با شرکت دادن بسیجیان در این گونه طرح ها، نقش مهمى در سازندگى و آبادانى کشور داشته باشد. شرکت جوانان و نوجوانان بسیجى در طرح هاى سازندگى مى تواند ثمرات فراوانى به دنبال داشته باشد؛ از جمله:

1 ـ آشنایى جوانان ـ به عنوان پشتوانه هاى فرداى کشور ـ با فعالیت هاى عمرانى؛

2 ـ آشنایى جوانان و نوجوانان با مشکلات مناطق دیگر و تلاش کشور در جهت برطرف کردن آنها؛

3 ـ برخودارى هرچه سریع تر مناطق محروم از امکاناتى که حق طبیعى آنهاست و از آن محروم هستند؛

4 ـ ایجاد روحیه تعاون و همکارى در بین جوانان و امیدهاى آینده کشور؛

5 ـ کمک به دولت مردان کشور و برداشتن بارى از دوش آنان.

بسیج و امر به معروف و نهى از منکر

یکى از وظایفى که پایگاه هاى مقاومت بسیج در زمینه حفظ امنیت اخلاقى و روانى سطح محل و منطقه برعهده دارند، «امر به معروف و نهى از منکر» است. در صورت اجراى صحیح این برنامه، که وظیفه دینى همه مسلمانان است، امنیت اخلاقى بر جامعه حکم فرما مى شود و کم توجهى به این فرضیه دینى، باعث فساد و از بین رفتن ترویجى ارزش هاى دینى و اجتماعى مى شود و آثار مخرّب بسیارى در پى دارد.

بنابراین، پایگاه هاى مقاومت بسیج، که در کنار دیگر نهادها همچون نیروهاى انتظامى عهده دار حفظ امنیت منطقه و محله خود هستند؛ باید به این اصل مهم توجه ویژه اى داشته باشند.

نکته اى که باید همواره به خاطر داشته باشیم این است که امر به معروف و نهى از منکر باید طبق اصول شرعى و علمى خود اجرا شود تا مؤثر واقع شود و تأثیر آن همیشگى و فراگیر باشد. در غیر این صورت، اگر سلیقه اى و بدون در نظر گرفتن روش هاى علمى اجرا شود، نه تنها مؤثر نیست، بلکه ممکن است مفسده هایى زیادى نیز بر آن ترتّب گردد.

بسیج و فعالیت هاى سیاسى

پایگاه هاى مقاومت بسیج از آنجا که پشتوانه انقلاب و حافظ منافع ملّت و کشور هستند، باید در کنار دیگر فعالیت ها و ابعاد آموزشى، فرهنگى و نظامى خود، در بعد سیاسى نیز فعالیت گسترده و روشنى داشته باشند تا بتوانند بسیجیان را با مسائل سیاسى داخلى و بین المللى آشنا سازند و بینش سیاسى آنان را بالا ببرند.

برخى از فعالیت هایى که پایگاه بسیج نمونه مى تواند در این زمینه انجام دهد عبارت است از:

الف. در موقعیت ها و مناسبت هاى گوناگون؛ با دعوت از رجال سیاسى و صاحب نظران و برگزارى جلسات سخنرانى و پرسش و پاسخ نقش مهمى را در آگاه سازى جوانان بسیجى و اهل محل و مسجد در مسائل سیاسى داشته باشد.

ب. در مناسبت ها و مراسم ویژه مانند انتخابات و راه پیمایى هاى روز قدس و 22 بهمن، مى تواند با شرکت کلیه بسیجیان به صورت گروهى و نیز دعوت از اهل محل براى شرکت در چنین مراسمى، حضور فعّال و چشم گیرى را از خود به نمایش بگذارد.

رابطه پایگاه مقاومت بسیج با امام جماعت

امام جماعت داراى موقعیت محورى در تمامى فعالیت هاى عبادى، آموزشى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى مسجد است و از مهم ترین جایگاه در مسجد برخوردار مى باشد. به همین دلیل، شایسته است که در تمامى امور مسجد، هماهنگى و مشورت لازم با امام جماعت به عمل آید.

پایگاه مقاومت بسیج در مسجد نیز از این قاعده مستثنا نیست و لازم است در امور فرهنگى و آموزشى خود، با امام جماعت و روحانیت مسجد ارتباط تنگاتنگى داشته باشند و از نظرات و پیشنهادات ایشان بهره ببرد. در اینجا به چند مورد از این رابطه ها اشاره مى کنیم:

الف. اعضاى پایگاه هاى مقاومت بسیج در مساجد باید همیشه و در همه حال، احترام لازم را به مقام علمى و جایگاه روحانیت، که ادامه دهنده راه اولیا و پیامبران الهى هستند بگذارند.

ب. پایگاه هاى مقاومت بسیج در برگزارى برنامه اى آموزشى و فرهنگى مربوط به مسائل دینى و مذهبى، مانند کلاس هاى دینى، برگزارى جلسات پرسش و پاسخ و جلسات علمى و برگزارى مراسم مذهبى، با امام جماعت و روحانیت مسجد همکارى و هماهنگى و مشورت لازم را انجام دهند و در صورت امکان، از ایشان در اجراى چنین برنامه هایى استفاده کنند.

ج. یکى از مهم ترین کارهایى که موجب ارتباط بیشتر پایگاه بسیج و امام جماعت مى شود عضویت ایشان در پایگاه مقاومت بسیج مسجد است. این کار علاوه بر دل گرمى اعضاى بسیج، ثمرات فراوانى از جمله پیوند نسل جوان با روحانیت به همراه دارد.

د. یکى از مهم ترین کارهایى که پایگاه مقاومت بسیج باید حتماً انجام دهد مشورت با امام جماعت در زمینه فعالیت هاى گوناگون بسیج است تا کارى که با شأن و جایگاه مسجد سازگارى ندارد و هتک حرمت مسجد مى شود، صورت نگیرد.

رابطه و همکارى بسیج و هیأت امناى مسجد

یکى از مهم ترین ارکان در مجموعه مسجد، هیأت امناى مسجد است که در امور مربوط به مسجد بسیار تأثیر گزارند. پایگاه مقاومت بسیج براى اینکه بتواند در فعالیت هاى خود موفق و تأثیرگذار باشد، باید ارتباط مثبت و خوبى با هیأت امناى مسجد داشته باشد. این ارتباط مثبت تنها در سایه احترام متقابل و رعایت اصول اخلاقى و ترجیح دادن مصالح عمومى و مصالح مسجد بر منافع و مصالح شخصى میسّر است.

هیأت امناى مسجد مى تواند با پایگاه بسیج مسجد در این امور همکارى خوبى داشته باشد.

الف. در انجام فعالیت هاى نظامى که لازم است در مسجد انجام شود، پایگاه مقاومت بسیج مى تواند با احترام گزاردن به جایگاه هیأت امنا مشورت و هماهنگى با برخى از آنها امکانات و شرایط لازم را براى انجام فعالیت هاى خود آنها فراهم کند.

ب. یکى از مهم ترین کارهایى که موجب ارتباط تنگاتنگ بین هیأت امناى مسجد و پایگاه مقاومت بسیج مسجد مى شود، عضویت و شرکت هیأت امنا در بسیج مسجد است. این عمل علاوه بر دل گرمى و ایجاد انگیزه در جوانان بسیجى، باعث مى شود آنان بتوانند در موقعیت هاى گوناگون از تجربه و جایگاه اجتماعى هیأت امنا در مسجد و محل استفاده کنند و همین موجب پیشبرد اهداف بسیج و کارآمد کردن آن در مسجد و محل شود.

ج. از دیگر مواردى که پایگاه بسیج باید ارتباط خوب و تنگاتنگى با هیأت امنا داشته باشد، همکارى در امور آموزشى، فرهنگى و اقتصادى بسیج است؛ یعنى هیأت امناى بسیج مى توانند براى پیشبرد ابعاد آموزشى بسیج، مکان مناسبى را در مسجد براى این امر مهیا کنند، تا پایگاه بسیج بهتر و کار آمدتر، در این زمینه فعالیت کند. در امور فرهنگى نیز هیأت امنا مى تواند براى مراسم فرهنگى، مانند برگزارى جلسات دعا و سخنرانى و برگزارى جشن هاى تولّد و عزادارى در مسجد، امکانات لازم را در اختیار پایگاه مقاومت بسیج قرار دهد. در امور اقتصادى نیز پایگاه بسیج مى تواند از همکارى مالى و جایگاه اجتماعى هیأت امنا براى جمع آورى نقد ینگى (سرمایه مالى) «صندوق قرض الحسنه بسیج» براى تأمین مشکلات جوانان و اهل مسجد و محل استفاده کند.

د. هیأت امنا مى تواند براى تأسیس کانون فرهنگى، ورزشى بسیج در مسجد، تکیه گاه و پشتوانه خوبى براى پایگاه بسیج به حساب آید و در تهیه فضاى مناسب براى تأسیس و فعالیت کانون در مسجد، بهترین همکارى را با پایگاه مقاومت بسیج داشته باشد.

هـ. یکى از فعالیت هایى که بسیج و هیأت امناى مسجد مى توانند با هم داشته باشند، استفاده از نیروى قوى و جوان مسجد در پیشبرد اهداف عمرانى مسجد است که هیأت امنا مى توانند در این زمینه، از نیروهاى فکرى و انسانى بسیج بهترین استفاده را ببرد.

رابطه پایگاه بسیج با اهل محل

پایگاه مقاومت بسیج نهادى مردمى است و از مهم ترین اهداف تأسیس آن تأمین امنیت در سطح محل و سطح شهرهاست. بنابراین، در حین فعالیت هاى خود، همیشه با اهل محل مسجد در ارتباط است و بدون همکارى آنان، نمى تواند موفقیت چندانى را در تحقق اهدافش داشته باشد. بنابراین، پایگاه مقاومت بسیج براى اینکه بتواند از همکارى اهل محل برخوردار باشد، باید کارى کند که مردم همواره نسبت به پایگاه بسیج دید مثبتى داشته باشد و آن را یک نهاد مردمى که در خدمت مردم است به حساب آوردند.

براى اینکه پایگاه بسیج بتواند از لحاظ معنوى و عاطفى در بین اهل محل جایگاه مناسب و مثبتى داشته باشد، باید نکات ذیل را همیشه مورد توجه قرار دهد:

الف. باید بتواند در کنار دیگر دستگاه هاى ذى ربط، خلأهاى امنیتى را در محل شناسایى و براى رفع آنها اقدام کند و با افرادى که به هر شکل مى خواهند با هنجارشکنى و رفتارهاى نامناسب خود، امنیّت اخلاقى، روانى و اجتماعى محل را برهم بزنند برخورد مناسب و قانونى را انجام دهد تا بدین صورت، موجب دل گرمى اهل محلّ شد، تکیه گاه مطمئنى براى آنها به شمار آید.

ب. اعضاى پایگاه مقاومت بسیج باید در همه جا، اصول اخلاقى و احترام متقابل به دیگران را رعایت کنند، تا آنجا که بتوانند از لحاظ اخلاقى به عنوان الگویى براى دیگر همسالان خود به شمار آیند.

ج. باید در برگزارى مراسم و اجراى برنامه ها و فعالیت هاى خود، سعى کنند به هیچ وجه براى نمازگزاران (در صورتى که محل فعالیت و برنامه داخل مسجد باشد) و اهل محل (در صورتى که اجراى برنامه سطح شهر باشد) ایجاد مزاحمت نکنند.

د. باید همیشه به این اصل یعنى حفظ حریم خصوصى افراد و خانواده ها احترام بگذارد. البته تا زمانى که به امنیت مردم و محل آسیبى نرسد.

و. برخوردهاى شخصى و غرض ورزانه و سلیقه اى باید به طور کلى از عملکرد و روابط بسیجى با مردم حذف شود و با کسانى که به نام و عنوان «بسیج» چنین اقداماتى را انجام مى دهند به شدّت برخورد شود.

رابطه پایگاه مقاومت بسیج با دیگر نهاد و سازمان هاى دولتى

به دلیل آنکه پایگاه مقاومت بسیج نمونه داراى فعالیت هاى فراوانى و زمینه هاى گوناگون فرهنگى، نظامى، آموزشى، ورزشى و هنرى است، در همین زمینه ها ناگزیر است با نهادها و سازمان هاى دولتى مرتبط با این فعالیت ها، ارتباطات خوب و مثبتى داشته باشد. در اینجا به ذکر بعضى فعالیت ها و برخى نهادهاى دولتى مرتبط با آن اشاره مى کنیم:

الف. پایگاه بسیج نمونه در فعالیت هاى نظامى خود باید با این نهادها در ارتباط باشد:

ـ وزارت اطلاعات (ارایه گزارش و مسائل امنیتى)؛

ـ سپاه پاسداران (براى برنامه هاى آموزشى و نظامى و حفظ و ارتقاى بنیه نظامى بسیجیان)؛

ـ دادگسترى (گرفتن مجوز براى برخورد با گروه ها و عوامل محل امنیت اخلاقى و روانى جامعه)؛

ـ نیروى انتظامى (برقرارى امنیت در سطح محلّه و شهر).

ب. در امور فرهنگى، باید با این ادارات و سازمان ها در تماس باشد:

ـ اداره فرهنگ و ارشاد اسلامى (تجهیز و کمک به کانون بسیج)؛

ـ سازمان تبلیغات (همکارى در زمینه هاى فرهنگى)؛

ج. در امور آموزشى نیز با این گونه ادارات همکارى داشته باشد:

ـ اداره آموزش و پرورش (برگزارى کلاس هاى کمک آموزشى در امور تحصیلى بسیجیان).

هـ. در اجراى برنامه هاى ورزشى باید، با این گونه سازمان ها مراوده داشته باشد:

ـ سازمان تربیت بدنى (برگزارى مسابقات و کلاس هاى ورزشى).

و. در امور هنرى، باید با این گونه سازمان ها هماهنگى داشته باشد:

ـ سازمان تبلیغات و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامى (استفاده از امکانات آن سازمان در برنامه هاى هنرى).

پایگاه مقاومت بسیج باید با سازمان ها، ادارات و نهادهاى مزبور ارتباط تنگاتنگ و مثبتى داشته باشد تا بتواند در اجراى فعالیت هاى خود، موفق تر عمل کنند.

دیدگاه هاى حضرت امام خمینى(ره)  و مقام معظم رهبرى«مدظله العالى» در باره پایگاه هاى مقاومت بسیج

شجره طیبه بسیج، این یادگار گرانقدر امام راحل(ره) ، که از مهم ترین ثمرات این انقلاب به شمار مى آید، به دستور امام خمینى(ره)  در سال 1358 تشکیل شد. در اینجا برخى از دیدگاه ها و نظرات مقام ولایت در باره این نهاد مقدس ذکر مى کنیم:

 

 

1 ـ مساجد پایگاه هاى اصلى و همیشگى بسیج

مساجد در طول تاریخ، پایگاه و کانون اصلى مسلمانان در فعالیت هاى مختلف بوده است و مسلمانان با تأسى از روحانیت و علما، همیشه و در همه حال، مدافع اسلام و مقدّسات دینى بوده اند. در بیشتر تحرکّات ضد استکبارى، که در طول تاریخ صورت گرفته است، همانند انقلاب اسلامى ایران، ریشه و کانون اصلى مبارزان در مسجد بوده است.

امام خمینى(ره)  که از بینش و دید سیاسى بالایى برخوردار بودند، از این مهم غافل نبودند و برآن تأکید داشتند و مساجد را به عنوان پایگاه اصلى بسیج براى جذب بسیجیان معرفى کردند.

مقام معظم رهبرى مدظله العالى نیز براین موضوع تأکید نموده اند:

«مساجد باید همچنان به صورت پایگاه بسیج باقى بماند و بسیج باید مطیع مسجد، حامى مسجد، عامل به قرآن و حافظ قرآن باشد».[21]

2 ـ حفظ توان نظامى و رزمى بسیج

امام خمینى(ره)  تأکید فراوانى بر حفظ قواى رزمى بسیج، که پشتوانه انقلاب در مقابل تعرضات دشمنان است؛ داشتند و در این زمینه فرموده اند:

«مملکت اسلامى باید همه اش نظامى باشد و تعلیمات نظامى داشته باشد. باید این طور باشد که یک مملکتى که 20 میلیون جوان دارد، 20 میلیون تفنگدار داشته باشد و 20 میلیون ارتشى داشته باشد، و یک چنین مملکتى آسیب پذیر نیست».[22]

مقام معظم رهبرى نیز با تأکید براین موضوع فرموده اند:

«آمادگى رزمى و سازمان دهى همه نیروهاى رزمنده ضامن صلح پایدار است».[23]

3 ـ جهانى شدن بسیج

امام خمینى(ره)  با شناختى که از بسیج و قدرت سرشار آن در مقابله با ستم و بیداد داشتند، براین عقیده بودند که بسیج و تفکر بسیجى باید تبدیل به یک تفکر جهانى شود که تمامى مستضعفان جهان بتوانند در مقابل ستم ستمگران بایستند و با همین قدرت، تمامى مشکلات خود را حل کنند. ایشان در این زمینه مى فرماید:

«من امیدوارم که این بسیج عمومى اسلامى، الگو براى تمام مستضعفین جهان و ملت هاى مسلمان عالم باشد و قرن پانزدهم (قمرى) قرن شکستن بت هاى بزرگ و جاى گزینى اسلام و توحید به جاى شرک و زندقه، و عدل و داد به جاى ستمگرى و بیدادگرى و قرن انسان هاى متعهد به جاى آدم خواران بى فرهنگ باشد».[24]

4 ـ بسیجى بودن؛ افتخار همیشگى

امام خمینى(ره)  در جاهاى گوناگون و با بیانات خود، بر تبیین جایگاه و مقام رفیع بسیج و بسیجى، اهتمام مى ورزیدند و آن را افتخار و ارزشى دنیوى و اخروى مى دانستند. ایشان در این زمینه فرموده اند:

«بسیج لشکر مخلص خداست».

«من همیشه به خلوص و صفاى بسیجیان غبطه مى خورم و از خدا مى خواهم که من را با بسیجیانم محشور فرماید».

مقام معظم رهبرى نیز در این باره مى فرماید:

«بسیجى بودن یک ارزش است و این مسئله باید به عنوان فرهنگ و اصل در نظر گرفته شود و این ارزش همچنان باقى بماند».

5 ـ نگهبانى از امنیت ملى

نگهبانى از امنیت ملى موضوع مهمى است که همواره مورد توجه حضرت امام خمینى (ره)  و امروزه مقام معظم رهبرى قرار دارد.

حضرت امام(ره)  در این باره مى فرماید:

«بسیج ملى باید همیشه مراقب باشند؛ رفت وآمدهاى مشکوک را در نظر داشته باشند».[25]

همچنین فرمودند:

«دفاع از اسلام و کشور اسلامى امرى است که در موقع خطر، تکلیف شرعى، الهى و ملى است و بر تمام قشرها و گروه ها واجب است».[26]

مقام معظم رهبرى حضرت آیه اللّه  خامنه اى (دام ظلّه العالى) نیز در این زمینه مى فرماید:

«اگر بسیج و نیروهاى مردمى نبود و امام بزرگوار از نیروى ایمان و عشق مردم در سازماندهى این عناصر مؤمن و نورانى در سراسر کشور، اقوام مختلف، مرزداران و عشایر، جوانان و دانشگاهیان، روحانیون و دانش آموزان و پیرمردان و زنان و دختران جوان و سایر اقشار ملت، استفاده نمى کرد و این انبوه عظیم نیروى فعال را به وجود نمى آورد، بدون شک، جمهورى اسلامى نمى توانست در مقابل این همه توطئه، خباثت، دشمنى و سنگ اندازى مقاومت کند».[27]

 6ـ تشکیل ارتش 20 میلیونى

حضرت امام(ره)  بر تشکیل ارتش 20 میلیونى تأکید فراوان داشتند و در این زمینه مى فرمودند:

«بار دیگر تأکید مى کنم که غفلت از ایجاد ارتش 20 میلیونى سقوط در دام دو ابر قدرت جهانى را به دنبال خواهد داشت. من از تمام بسیجیان، خصوصا فرماندهان عزیز آن تشکر مى کنم و از دعاى خیر براى این فرزندان با وفاى اسلام غفلت نخواهم نمود».

7 ـ بسیج؛ رمز بقاى انقلاب اسلامى

امام خمینى(ره)  توصیه هاى فراوانى بر تقویت و حمایت مسئولان از بسیج داشتند و با بیانات گوناگون، اهمیت و جایگاه آن را در جامعه روشن مى ساختند؛ از جمله اینکه مى فرمودند:

«اگر در کشورى نواى دلنشین تفکر بسیجى طنین انداز شد، چشم طمع دشمنان و جهان خواران از آن دور خواهد شد، و الاّ هر لحظه باید منتظر حادثه ماند».[28]

در جاى دیگر فرموده اند:

«من دست یکایک شما بسیجیان، پیشگامان رهایى، را مى بوسم و مى دانم که اگر مسئولین نظام اسلامى از شما غافل شوند به آتش دوزخ الهى خواهند سوخت».[29]

مقام معظم رهبرى نیز در این زمینه مى فرماید:

«مسئله بسیج مسئله بسیار مهمى است، البته این مسئله در نظام جمهورى اسلامى همیشه جدى گرفته شده است. شخص حضرت امام خمینى(ره)  و بقیه مسئولان و مردم بسیج را جدى گرفته و از این پس هم باید کوشش کنیم که مسئله بسیج همچنان جدى گرفته شود و یک حالت روانى اهتمام به بسیج در سطوح مختلف مسئولان و در گستره زندگى مردم باقى بماند».[30]

 

 

8 ـ همه جانبه بودن فعالیت هاى بسیج

از مهم ترین دیدگاه هاى امام خمینى (ره)  و مقام معظم رهبرى در مورد بسیج، پرهیز از یک جانبه نگرى نسبت به آن است. ایشان معتقد بوده اند که فعالیت هاى بسیج را علاوه بر مسائل نظامى، باید در امور دیگر نظیر فرهنگى آموزش و علمى گسترش داد.

امام خمینى(ره)  در این باره فرمودند:

«امید آن دارم که در بسیج همه جانبه آموزش نظامى و عقیدتى و اخلاقى و فرهنگى، با تأیید خداوند موفق باشند».[31]

مقام معظم رهبرى(مدظله العالى) با تأکید براین دیدگاه فرموده اند:

«بسیج را نباید صرفا یک نهاد نظامى دانست، بلکه اگر بسیج وارد عرصه هاى علمى و سیاسى نیز بشود، موفق و سربلند بیرون مى آید».[32]

 

 

منابع و مآخذ

1 . استفتائات، امام خمینى، قم، دفتر انتشارات اسلامى.

2 . السیرة النبویة، ابن هشام، بیروت، دارالقلم.

3 . المبسوط فى فقه الامامیه، شیخ طوسى، المکتبة المرتضویه، 1357 .

4 . المغازى، محمد بن عمر واقدى، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، ج دوم، مرکز نشر دانشگاهى، 13 (صلی الله علیه وآله وسلم)9 .

5 . روزنامه اطلاعات، 7 آذر 1383، «بسیجى بودن یک ارزش محورى و پایدار است».

 (صلی الله علیه وآله وسلم) . روزنامه جمهورى اسلامى، 7 تیر 1377 ، «اردوهاى بسیج محفل خودسازى جوانان و نوجوانان».

7 . روزنامه قدس، 3 آذر 1377 ، «سخنرانى مقام معظم رهبرى در هفته بسیج».

8 . سیماى مسجد، رحیم نوبهار، قم، اعتماد، 1373 .

9 . صحیفه نور، امام خمینى، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.

10 . مجله آزاد، 2 آذر 1378 «بسیج فرهنگ بارز انقلاب اسلامى».

11 . مجله جوان، 24 شهریور 1383 ، «بسیج در نگاه آمارى»، کیوان محمدى.

12 . منیة المرید فى آداب المفید و المستفید، زین الدین بن على عاملى (شهیدثانى)، ج دوم، دفتر تبلیغات اسلامى، 1414 ق.

13 . وسائل الشیعه، شیخ حر عاملى، چ ششم، اسلامیه، 1413 ق .