نویسنده: سمیه ارشادی
مسجد مهمترین و موثرترین ستاد فرهنگی در جهت ترویج و اشاعۀ فرهنگ مهدوی است و در این راستا کارکردهای مختلفی دارد. این مکان تنها محل عبادت و اظهار بندگی و سجود در برابر خداوند متعال نیست؛ بلکه پایگاه ارشاد و تبلیغ اسلامی نیز بهشمار میرود و نقشی بسیار فراتر از اقامۀ نماز را برعهده دارد.
از بحثهای مهمی که امروزه در مساجد کشور مطرح و به تبادل نظر پیرامون آن پرداخته میشود مسئلۀ مهدویت است که میتواند تاثیر زیادی در فرهنگسازی و ارتقاء جایگاه مساجد داشته باشد. از آنجا که شیعه، معتقد به جهانیسازی مهدوی (نقطه مقابل جهانیسازی غربی) است، در این میان، مساجد میتوانند در جهت گسترش اندیشۀ مهدویت نقشآفرین بوده و کمک شایانی در این زمینه کنند؛ همچنین علاوه بر گسترش اندیشۀ مهدوی در میان شیعیان، زمینۀ و بستر مناسب گسترش و جهانی شدن آن را نیز فراهم سازند.
جایگاه مسجد در حکومت مهدی موعود (ع) آنچنان مهم است که دادگستر جهانی، مهدی موعود (ع) قیام عدالتگستر خویش را از مسجدالحرام آغاز میکند و پایگاه حکومت وی نیز مسجد کوفه است. در حدیثی از امام صادق (ع) خطاب به مفضل دراینباره آمده است: «مقر سلطنت وی شهر کوفه است و محل حکومتش مسجد جامع کوفه و محل تقسیم بیتالمال و غنائم مسجد سهله و محل خلوت و استراحت آن حضرت ریگهای سفید نجف میباشد.1
مساجد زمان ظهور باید دارای شاخصههای و ویژگیهای گوناگونی باشند؛ از جمله اینکه بهلحاظ ظاهری و باطنی با ماهیت و اصل دین اسلام سازگار بوده تا به این وسیله افراد جامعه را هرچه بیشتر بهسوی فرهنگ مهدویت سوق دهند. بهاین ترتیب باید گفت نخستین ویژگی یک مسجد، سادگی ظاهری آن است. مساجدی که بر این اصل بنا شدهاند در فرهنگ اصیل اسلامی و از دیدگاه موعود جهانی (ع) مورد تایید هستند؛ چراکه مساجد عصر ظهور «مساجدی هستند عیناً در نماد مساجد عصر نبوی (ص)؛ یعنی با ساختاری مبتنی بر رعایت اصول بندگی و به دور از هرگونه آرایهبندیهای نگارین از قبیل کنگره، محراب، گنبد، گلدسته، طاقنما و...».2
ویژگی مهم و اساسی دیگر در مسجد وجود خدمتگذاران عالم و شایسته است؛ از این میان، نقش امام جماعت در این امر بسیار مهم و حیاتی است؛ البته باید خاطرنشان کرد که در این زمینه، مؤلفه های بسیاری در شایستگی این افراد وجود دارد که شامل دانش و معلومات نظری، مهارت و توانایی در عمل نمودن به دانستهها، ایمان و تقوا، دانش و علم، سعی و کوشش، تلاش و جدیت، شجاعت، مهارت در سخنوری، اخلاق و برخورد نیکو داشتن، صداقت و... است.3
داشتن برنامههای فرهنگی و تربیتی تاثیرگذار نیز از دیگر شاخصههای یک مسجد در جامعه منتظر است و بیتردید از آنجا که مهمترین وظایف و تکالیف شیعیان در دوران غیبت، شناخت واقعی از امام عصر (عج) و کسب معرفت نسبت به وجود مقدس حضرت است، مساجد میتوانند با کارکردها و برنامههای فرهنگی و تبلیغی خود و داشتن مبلغان عالم در زمینۀ مهدویت کمک بسیاری به افراد جامعه و منتظران امام عصر (عج) داشته باشند. وجود مبلغان آگاه در این زمینه از آنجا مهم است که این افراد میتوانند به شبهات مردم بهخصوص جوانان در این زمینه پاسخ دهند. شناخت مهدی موعود (ع) آنچنان مهم و حیاتی است که پیامبر (ص) در اینباره میفرمایند: «مَن ماتَ و لَم یَعرِفَ إمامَ زَمانهِ ماتَ میتهً جاهلیهً».هرکس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است.
از سویی دیگر برگزاری برنامه هایی چون اعیاد نیمه شعبان و ایجاد غرفههای کتاب پیرامون مهدویت، برگزاری سخنرانی در این حیطه و... از دیگر کارکردهای فرهنگی مساجد در زمینۀ ظهور است.
ایجاد وحدت و همبستگی نیز از وظایف یک مسجد در زمان غیبت است؛ به این دلیل که در سایۀ این همبستگی است که میتوان در برابر تفرقهها و دودستگیها ایستاد و با تهاجمات گوناگون دشمن مبارزه کرد. در شرایط کنونی و در روزگاری که جوامع غربی تمام تلاش خود را برای از بین بردن اسلام و فرهنگ مهدوی انجام میدهند، وجود مراکز دینی از جمله مساجد، راهکار بسیار مناسبی برای گسترش جهانیسازی مهدوی و مبارزه و مقابله با جهانیسازی غربی و سکولاریسم است. امروزه وجود یک مسجد آشنا به سیاست و دارای یک برنامۀ سیاسی میتواند پشتیبان محکمی در اینزمینه باشد و دلهای افسرده و دردمند انسانها را به آیندۀ دنیا امیدوار سازد و یاریگر خوبی برای از بین بردن دسیسههای جهان کفر باشد؛ چراکه در باور و اعتقاد تمامی ادیان توحیدی، ظهور منجی موعود (عج) که تمامی بشریت را از قید و بند کفر و ستم رها خواهد نمود وجود دارد؛ به این ترتیب مساجد در این زمینه بهعنوان یک نهاد سیاسی پرتحرک در جامعه اسلامی عمل میکنند، همانگونه که از همان آغاز حکومت سیاسی دین اسلام و ابقاء آن نقش مهمی را ایفا کردهاند.
نتیجه گیری
1. مسجد مهمترین مرکز ترویج مهدویت است.
2. این پایگاه مقدس به لحاظ ظاهری و معنوی باید زمینه ساز ظهور باشد.
3. ویژگیهای یک مسجد در جامعه منتظر، سادگی ظاهری، داشتن خدمتگذاران شایسته، وجود امام جماعت آگاه، عالم و دیندار، وجود مبلغان آگاه، داشتن برنامههای فرهنگی و تربیتی پیرامون ظهور، داشتن یک برنامه و تحرک سیاسی جهت مبارزه با دسیسههای دشمنان و تلاش جهت جهانیسازی مهدوی است.
پی نوشت
1. مهدی موعود، ص 649.
2. رهبری، حسن، مسجد نهاد عبادت و ستاد ولایت، چ دوم، نشر دبیرخانه ستاد عالی کانونهای فرهنگی هنری مساجد، 1382، ص 287.
3. «مدیریت مسجد؛ تدوین الگوی شایستگی منابع انسانی» نشریۀ پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، پاییز و زمستان 1389، ش3 و 4، ص 58.