پیش گفتار

مساجد هماره خانه خدا، سجده گاه عشق، مأمن مردم، مرکز آزادى و رهایى از قید و بند اسارت هاى درونى و گسستن قیود برونى براى پرواز به ملکوت در اوج بندگى خدا، دانشگاه معارف دین و قرآن، مبدأ و منتهاى معراج، مرکز اعتکاف و سلوک، محل انس و ذکر، خانه آزادى و پرورشگاه آزادگى، سکوى عروج و معراج، مشعل هدایت، نماد توجه به ارزش هاى والاى انسانى و طرد آلایش هاى مادى، گوهرگران بها و جواهر درخشنده فرهنگ و هنر و معمارى اسلامى، مرکز آرامش یافتن روح، میعادگاه و محل دیدار روزانه مسلمانان و جایگاه برگزارى زیباترین همایش روزانه عبادى، نشانگر و حافظ هویت دینى و تجلى گاه وحدت مسلمانان، ستاد فرماندهى جهاد و دفاع و پایگاه مقاومت در برابر بیگانگان، جایگاه مشاوره و شکل گیرى صحیح فرآیند تصمیمات مهم سیاسى، نهاد ساماندهى انفاقات واجب و مستحب و پناهگاه مستضعفان و محل حل و فصل اختلافات و مشکلات فردى و اجتماعى، مرکز تحکیم روابط اجتماعى و محل تقویت مشارکت اجتماعى در امور مختلف، پایگاه مهم فعالیت هاى فرهنگى و مرکز پیش گیرى و کاهش بزه کارى هاى اجتماعى، نماد برترین نوع حضور زنان در جامعه، مائده بزرگ روح انسان در تداوم ایمان، تجسم اعلاى فطرت خداجو، حضور تور در سیطره بى امان ظلمت در زمین، طواف دل در حریم الهى در احرام مناجات، سمبل صف بندى حق جویان توحید اندیش در برابر حق ستیزان ستم گر بوده است.

     آرى، مسجد، در جهان هستى، قلب تپنده معنویتى است که در فضاى نورانى آن، آسمان و زمین به هم پیوند مى خورد و انسان به عنوان گل سر سبد نظام هستى در آن رشد و تکامل مى یابد. بدین سان مساجد ترجمان اندیشه و اعتقاد یک امت بلکه فریاد همه حنجره هاى پاک و خدایى است.

     خوشبختانه نامم گذارى، اجراى برنامه هاى ویژه و برپایى سلسله همایش هاى هفته گرامى داشت جهانى مساجد، فرصتى را فراهم آورده تا محققان، پژوهش گران، فرهیختگان، رهبران و اندیشمندان امت اسلامى در فضایى آکنده از حس مسئولیت و دلسوزى گرد آمده و براى رفع موانع و چالش هاى کنونى مساجد چاره جویى نموده و براى افزون ساختن زمینه هاى جذب جوانان و ارتقا و توسعه کمى و کیفى مساجد برنامه ریزى کنند.

     کمیته علمى ستاد هفته گرامى داشت به منظور بهره مندى هرچه بیشتر از دیدگاه صاحب نظران فرهیخته و مدعوین دانشور همایش، در مورد موضوعات اساسى مساجد پرسش و نکاتى را در قالب چهار کمیسیون تخصصى مصوب به محضر مبارک حضار گرامى تقدیم نموده است تا در سایه رهنمود، پیشنهاد و طرح هاى شما گرامیان، طرح جامع احیاى عظمت، جایگاه و کارکردهاى اساسى مسجد در دوران معاصر را تدوین نماید و در جهت اجرا و تحقق آن گام بردارد.

     امید است با لطف خداوند هستى و هم دلى امت اسلامى و با احیاى نقش آفرینى بى بدیل مساجد به عنوان موهبت بزرگ الهى، از آن فضاهاى مقدس به خوبى بهره گرفته و براى رفع مشکلات جهان اسلام از شبکه گسترده، نورانى و جهانى مساجد استفاده شود. ان شاء اللّه .

کمیته علمى ستاد گرامى داشت هفته جهانى مساجد

     از همان آغازین روزهاى بعثت، قرآن کریم مسلمانان را امتى واحد[1] و مؤمنان را برادر یکدیگر خواند[2] و آنان را به اتحاد و پرهیز از اختلاف و تنازع دعوت نمود[3] و پیمودن راه مستقیم را به آنان توصیه فرمود.[4] و پیامبر صلى الله علیه و آله براى تحقق این اتحاد، کوشش فراوانى مبذول و زحمات طاقت فرسایى متحمل گشت.

     شاید بتوان ادعا نمود که یکى از فلسفه هاى تشریع و واجب ساختن اجتماعات معنوى همانند نماز جماعت، نماز جمعه و کنگره سالیانه حج، استحکام پیوندهاى دینى و برادرانه در امت اسلامى بوده است زیرا خداوند، کعبه را سبب قوام یافتن مردمان خوانده است.[5]

     قرآن کریم نه تنها مسلمانان را به وحدت فراخوانده بلکه همه موحدان را در پرتو عبودیت خداوند به وحدت دعوت نموده است:

   «قل یا اهل الکتاب تعالوا الى کلمه سواء بیننا و بینکم ان لا نعبد الا اللّه ».[6]

     با عنایت به آن که مسجد مرکز اصلى عبادت و عبودیت خداست، پس چرا ما از این مراکز مقدس براى وحدت بخشى بین مسلمانان استفاده نکنیم؟

     رویکرد اساسى پیامبر صلى الله علیه و آله به ساخت مسجد در آغاز هجرت مؤید این حقیقت است که اجتماع معنوى و روزانه مسلمانان در مسجد، پیوندهاى اجتماعى و وحدت بخش آنان را مستحکم مى سازد، آن حضرت در آغاز هجرت، پس از خروج از غار ثور به هنگام ورود به منطقه و محله قبا که تا مرکز شهر یثرب فاصله چندانى نداشت، مسجد قبا را بنیان نهاد تا نقش اساسى مسجد در اسلام و زندگى مسلمانان و ضرورت توجه مردم به این مرکز وحدت آفرین متوجه سازد.

     پیامبراکرم صلى الله علیه و آله پس از اقامت چند روزه در قبا و بناى اولین مسجد در اسلام و ملحق شدن امیرالمؤمنین على علیه السلام، به همراه فواطم در روز جمعه به سوى شهر یثرب حرکت کردند ولى در میان راه و نزدیک ظهر به محله بنى سالم رسیدند. مردم قبیله به استقبال آن حضرت آمدند و درخواست کردند در میان آنان نزول اجلال فرماید. مسلمانان بنى سالم اگرچه پیش از ورود پیامبر صلى الله علیه و آله مکانى براى نماز ساخته بودند ولى هنوز به صورت رسمى افتتاح نشده بود. پس از اصرار مردم، ناقه آن حضرت کنار مسجد متوقف شد، پیامبر فرود آمدند و این مسجد با قدوم و حضور رسول اللّه صلى الله علیه و آله و ایراد خطبه و اقامه نماز جمعه به طور رسمى افتتاح و تثبیت شد.

     پس از ورود به مدینه نیز نخستین اقدام آن حضرت ساخت مسجد نبوى بود که مرکز همه فعالیت هاى اجتماعى سیاسى دفاعى و حکومتى مسلمانان شد.

     اکنون در این شرایط حساس تاریخ که از یک سو اسرائیل سرزمین هاى قدس شریف را به اشغال درآورده و خیال تخریب مسجدالاقصى را در سر مى پروراند و آمریکا با اشغال دو کشور اسلامى فریاد آغاز شدن دوباره جنگ هاى صلیبى را به گوش رسانیده و مسلمانان در بسیارى از نقاط جهان تحت فشار و ظلم و ستم قرار دارند و از سوى دیگر دشمن با به کار گرفتن همه تجهیزات و امکانات خود در زمینه فرهنگى تهاجم همه جانبه اى نسبت به نسل جوان صورت داده است و مى کوشد در سایه آن هویت جوانان مسلمان جهان را به یغما برده و آنان را به مبلغان بى مزد خود بدل سازد، آیا چاره اى جز ایجاد یک شبکه درهم تنیده و قدرتمند معنوى جهانى مساجد و سعى در احیاى مساجد و مستحکم ساختن پیوند آنها و بهره بردارى در عالى ترین شکل ممکن از مساجد جهان اسلام براى حمایت از مسلمانان مظلوم جهان باقى مانده است؟

     خوشبختانه ظرفیت و گستردگى مساجد جهان اسلام با توجه به پراکندگى آن در اقصى نقاط عالم به قدرى زیاد است که مى تواند در صورت ساماندهى مناسب به عنوان سنگرى مستحکم و پایگاهى قدرتمند، عظیم و مردمى در سراسر جهان اسلام از مشکلات جوامع کاسته و در برابر توطئه هاى دشمنان جهان اسلام با کمال قدرت بایستد.

     در این راستا توجه به نکات ذیل لازم است:

     1 ـ با پیشرفت تکنولوژى ارتباطات و فراهم آمدن امکان برقرار پیوند و ارتباط، لزوم استفاده از تلفن، فاکس، ماهواره و طراحى شبکه هماهنگ جهانى مساجد در اینترنت تحت نظر شوراى عالى مساجد جهان اسلام متشکل از مسئولان مساجد کشورهاى اسلامى، یک ضرورت است.

     2 ـ اطلاع رسانى روزآمد این شبکه در امور دینى، مشکلات جهان اسلام و احوال مسلمانان جهان اسلام در همه نقاط جهان و ساماندهى برنامه هاى مردمى و عمومى مى تواند یکى از کارکردهاى اساسى این شبکه باشد. به طور مثال:

     ـ اعلام رویت هلال ماه نو از طریق هر مسجد به شبکه جهانى مساجد توسط مردم متدین پیرامون هر مسجد در جهان اسلام مى تواند با عنایت به فتاواى نوین برخى از مراجع معظم تقلید یکسان سازى ماه هاى قمرى و وحدت میان مسلمانان کشورهاى مختلف در این زمینه بیانجامد.

     ـ ساماندهى تظاهرات گسترده مردمى روز قدس در جهان اسلام از طریق این شبکه مى تواند آمریکا و اسرائیل را به عقب نشینى واداشته و مواضع مردم فلسطین و مبارزان جان برکف آن را تقویت نماید.

     3 ـ همسان سازى مواضع و ساماندهى حرکت هاى مردمى جهانى براى حفظ منافع مشترک دینى و جهانى و مقابله با دشمنان اسلام مى تواند مساجد را به عنوان قدرتمندترین سنگر مبارزه بر علیه ظلم و استکبار درآورده، قدرت مردمى جهان اسلام را آشکار سازد.

     4 ـ امکان تبلیغ دینى، آموزش قرآن، رفع نیازهاى یکدیگر از طریق تبادل فرهنگى، علمى، انتقال تجارب و حتى مبادلات اقتصادى بین مردم مسلمان جهان و گفتمان مسالمت آمیز مذاهب مختلف از طریق شبکه جهانى مساجد، امرى ممکن بلکه مطلوب خواهد بود.

     اکنون پرسش اساسى آن است که براى تشکیل شوراى عالى مساجد جهان اسلام و طراحى شبکه جهانى مساجد، چه اقدامات، زمینه سازى و تمهیداتى باید صورت پذیرد؟

 

افق چشم انداز بیست ساله و برنامه چهارم توسعه

ابلاغ متن کامل چشم انداز بیست ساله توسط مقام معظم رهبرى به ریاست جمهورى و ارسال همزمان آن براى مجلس شوراى اسلامى و مجمع تشخیص مصلحت نظام، از یک سو فصل جدیدى از جهت گیرى، سیاست و اهداف کلى برنامه ریزى، الزامات و راهبردها را پیش رو نهاد و تحقق آرمان ها، سازندگى ها، بهبودسازى، پالایش و پیرایش و در یک جمله تعالى و رشد متناسب با شأن و جایگاه مردم بزرگوار انقلابى ایران و در نتیجه آثار و برکات نوینى را نوید بخشید.

     و از سوى دیگر برابر فرموده پرچمدار فرزانه انقلاب اسلامى:

   «تدوین سند چشم انداز بیست ساله کشور که در آن هدف نهایى تبدیل ایران به کشورى توسعه یافته با هویت اسلامى و انقلابى و الهام بخش در جهان اسلام عنوان شده، تمام امیدهاى آنها (دشمنان) را به یأس مبدل کرد».

     براساس تأکید متن ابلاغیه، تدوین برنامه جامع و عملیاتى و اهتمام و دقت نظر در تقنین و تحقق و تلاش مجدانه در جهت اجراى آن، از وظایف مهم دولت، مجلس، مجمع تشخیص مصلحت، قوه قضاییه، آحاد سازمانهاى دولتى، مطبوعات و مردم است.

     سازمان رسیدگى به امور مساجد نیز بر مبناى مطالعات بنیادى و میدانى خود، تدوین برنامه جامع اجرایى و عملیاتى در جهت تحقق اهداف فرهنگى چشم انداز بیست ساله را مورد توجه قرار داده است و براى استفاده از دیدگاه صاحب نظران و اندیشمندان و فرهیختگان، کمیسیون ویژه اى را در سلسله همایش هاى هفته بزرگداشت جهانى مساجد اختصاص داده است.

     امید است که خداوند متعال توفیق بهره مندى از نظرات، تدوین نهایى و تحقق و اجراى آن را عنایت فرماید.

 

نگاهى به برخى از فرازهاى سند چشم انداز و برنامه چهارم

با اتکال به قدرت لایزال الهى و در پرتو ایمان و عزم ملى و کوشش برنامه ریزى شده و مدبرانه جمعى و در مسیر تحقق آرمان ها و اصول قانون اساسى، در چشم انداز بیست ساله:

     ایران کشورى است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادى، علمى و فناورى در سطح منطقه، با هویت اسلامى و انقلابى، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر در روابط بین الملل.

     جامعه ایرانى در افق این چشم انداز چنین ویژگى هایى خواهد داشت:

     ـ توسعه یافته، متناسب با مقتضیات فرهنگى، جغرافیایى و تاریخى خود و متکى بر اصول اخلاقى و ارزش هاى اسلامى، ملى و انقلابى، با تأکید بر:

     ـ مردم سالارى دینى، عدالت اجتماعى، آزادى هاى مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسان ها و بهره مند از امنیت اجتماعى و قضایى.

     ـ برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناورى، متکى بر سهم برتر منابع انسانى و سرمایه اجتماعى در تولید ملى.

     ـ امن، مستقل و مقتدر با سامان دفاعى مبتنى بر بازدارندگى همه جانبه و پیوستگى مردم و حکومت.

     ـ برخوردار از سلامت، رفاه، امنیت قضایى، تأمین اجتماعى، فرصت هاى برابر، توزیع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده، به دور از فقر، فساد، تبعیض و بهره مند از محیط زیست مطلوب.

     ـ فعال، مسئولیت پذیر، ایثارگر، مؤمن رضایت مند و برخوردار از وجدان کارى، انضباط، روحیه تعاون و سازگارى اجتماعى، متعهد به انقلاب و نظام اسلامى و شکوفایى ایران و مفتخر به ایرانى بودن.

     ـ دست یافته به جایگاه اول اقتصادى، علمى و فناورى در سطح منطقه آسیاى جنوب غربى (شامل آسیاس میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهاى همسایه) با تأکید بر جنبش نرم افزارى تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادى، ارتقاى نسبى سطح درآمدسرانه و رسیدن به اشتغال کامل.

     ـ الهام بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام با تحکیم الگوى مردم سالارى دینى، توسعه کارآمد، جامعه اخلاقى، نواندیشى و پویایى فکرى و اجتماعى، تأثیرگذار بر همگرایى سالم و منطقه اى براساس تعالیم اسلامى و اندیشه هاى امام خمینى قدس سره.

     ـ داراى تعامل سازنده و مؤثر با جهان براساس اصول عزت، حکمت و مصلحت.

 

سیاست هاى کلى برنامه چهارم توسعه در امور فرهنگى، علمى و فن آورى

     1 ـ اعتلا و تعمیق و گسترش دادن معرفت و بصیرات دینى بر پایه قرآن و مکتب اهل بیت علیهم السلام .

     ـ استوار کردن ارزش هاى انقلاب اسلامى در اندیشه و عمل.

     ـ تقویت فضایل اخلاقى و ایمان، روحیه ایثار و امید به آینده.

     ـ برنامه ریزى براى بهبود رفتارهاى فردى و اجتماعى.

     2 ـ زنده و نمایان نگه داشتن اندیشه دینى و سیاسى حضرت امام خمینى قدس سره و برجسته کردن نقش آن به عنوان یک معیار اساسى در تمام سیاست گذارى ها و برنامه ریزى ها.

     3 ـ تقویت وجدان کارى و انضباط اجتماعى و روحیه کار و ابتکار، کار آفرینى، دست کارى و قناعت و اهتمام به ارتقاى کیفیت تولید، فرهنگ سازى براى استفاده از تولیدات داخلى، افزایش تولید و صادرات کالا و خدمات.

     4 ـ ایجاد انگیزه و عزم ملى براى دستیابى به اهداف موردنظر در افق چشم انداز.

     5 ـ تقویت وحدت و هویت ملى مبتنى براسلام و انقلاب اسلامى و نظام جمهوى اسلامى و آگاهى کافى درباره تاریخ ایران، فرهنگ، تمدن و هنر ایرانى ـ اسلامى و اهتمام جدى به زبان فارسى.

     6 ـ تعمیق روحیه دشمن شناسى و شناخت ترفندها و توطئه هاى دشمنان علیه انقلاب اسلامى و منافع ملى، ترویج روحیه ظلم ستیزى و مخالفت با سلطه گرى استکبار جهانى.

     7 ـ سالم سازى فضاى فرهنگى، رشد آگاهى ها و فضایل اخلاقى و اهتمام به امر به معروف و نهى از منکر.

     ـ اطلاع رسانى مناسب براى تحقق ویژگى هاى مورد نظر در افق چشم انداز.

     8 ـ مقابله با تهاجم فرهنگى.

     ـ گسترش فعالیت هاى رسانه هاى ملى در جهت تبیین اهداف و دست آوردهاى ایران اسلامى براى جهانیان.

     9 ـ سازماندهى و بسیج امکانات و ظرفیت هاى کشور در جهت افزایش سهم کشور در تولیدات علمى جهان.

     ـ تقویت نهضت نرم افزارى و ترویج پژوهش.

     ـ کسب فن آورى، به ویژه فن آورى هاى نو شامل ریز فن آورى و فن آورى هاى زیستى، اطلاعات و ارتباطات، زیست محیطى، هوا فضا و هسته اى.

     10 ـ اصلاح نظام آموزشى کشور، شامل: آموزش و پرورش، آموز فنى و حرفه اى، آموزش عالى و کارآمد کردن آن براى تأمین منابع انسانى مورد نیاز در جهت تحقق اهداف چشم انداز.

     11 ـ تلاش در جهت تبیین و استحکام مبانى مردم سالارى دینى و نهادینه کردن آزادى هاى مشروع از طریق آموزش، آگاهى بخشى و قانونمند کردن آن.

 

امور اجتماعى، سیاسى دفاعى و امنیتى

     12 ـ تلاش در جهت تحقق عدالت اجتماعى و ایجاد فرصت هاى برابر و ارتقاى سطح شاخص هایى از قبیل آموزش، سلامت، تأمین غذا، افزایش درآمد سرانه و مبارزه با فساد.

     13 ـ ایجاد نظام جامع تأمین اجتماعى براى حمایت از حقوق محرومان و مستضعفان و مبارزه با فقر و حمایت از نهادهاى عمومى و مؤسسات و خیریه هاى مردمى با رعایت ملاحظات دینى و انقلابى.

     14 ـ تقویت نهاد خانواده و جایگاه زن در آن و در صحنه هاى اجتماعى و استیفاى حقوق شرعى و قانونى بانوان در همه عرصه ها و توجه ویژه به نقش سازنده آنان.

     15 ـ تقویت هویت ملى جوانان متناسب با آرمان هاى انقلاب اسلامى.

     ـ فراهم کردن محیط رشد فکرى و علمى و تلاش در جهت رفع دغدغه هاى شغلى، ازدواج، مسکن و آسیب هاى اجتماعى آنان.

     ـ توجه به مقتضیات دوره جوانى و نیازها و توانایى هاى آنان.

     16 ـ ایجاد محیط و ساختار مناسب حقوقى، قضایى و ادارى براى تحقق اهداف چشم انداز.

     17 ـ اصلاح نظام ادارى و قضایى در جهت افزایش تحرک و کارآیى، بهبود خدمت رسانى به مردم، تأمین کرامت و معیشت کارکنان، به کارگیرى مدیران و قضات لایق و امین و تأمین شغلى آنان، حذف یا ادغام مدیریت هاى موازى، تأکید بر تمرکززدایى در حوزه هاى ادارى و اجرایى، پیشگیرى از فساد ادارى و مبارزه با آن و تنظیم قوانین مورد نیاز.

     18 ـ گسترش و عمق بخشیدن به روحیه تعاون و مشارکت عمومى و بهره مند ساختن دولت از همدلى و توانایى هاى عظیم مردم.

     19 ـ آمایش سرزمینى مبتنى بر اصول ذیل:

     ـ ملاحظات امنیتى و دفاعى.

     ـ کارآیى و بازدهى اقتصادى.

     ـ وحدت و یک پارچگى سرزمین.

     ـ گسترش عدالت اجتماعى و تعادل هاى منطقه اى.

     ـ حفاظت محیط زیست و احیاى منابع طبیعى.

     ـ حفظ هویت اسلامى ـ ایرانى و حراست از میراث فرهنگى.

     ـ تسهیل و تنظیم روابط درونى و بیرونى اقتصاد کشور.

     ـ رفع محرومیت ها خصوصا در مناطق روستایى کشور.

     20 ـ تقویت امنیت و اقتصاد ملى با تأکید بر رشد علمى و فناورى، مشارکت و ثبات سیاسى، ایجاد تعادل میان مناطق مختلف کشور، وحدت و هویت ملى، قدرت اقتصادى و دفاعى و ارتقاى جایگاه جهانى ایران.

     21 ـ هویت بخشى به سیماى شهر و روستا.

     ـ باز آفرینى و روزآمد سازى معمارى ایرانى ـ اسلامى.

     ـ رعایت معیارهاى پیشرفته براى ایمنى بناها و استحکام ساخت و سازها.

     22 ـ تقویت و کارآمد کردن نظام بازرسى و نظارت.

     همان طور که مى دانید مطالعات مربوط به تهیه سند چشم انداز بلند مدت جمهورى اسلامى ایران براى دوره بیست ساله با در نظر گرفتن سه عامل:

     1 ـ آرمان ها و ویژگى هاى جامعه ایده آل.

     2 ـ شرایط اقتصادى ـ اجتماعى موجود کشور.

     3 ـ تحولات بین المللى و منطقه اى و ویژگى هاى اقتصادى و فناورى جهانى انجام گرفته که نتایج آن جمع بندى شده است.      براساس متن چشم انداز، در آینده هاى ممکن در افق چشم انداز سه نوع نگاه وجود دارد:

     نگاه انفعالى، نگاه فعال و نگاه آینده ساز. لازمه نگاه هاى فعال و آینده ساز موردنظر چشم انداز، حرکت برپایه مدیریت است و لازمه آن در برگیرنده کلیه قلمروهاى اقتصادى، اجتماعى، فرهنگى و زیست محیطى به صورت یک کلیت و همچنین نگاه تعاملى با منظومه خرد و کلان، ملى و فراملى فرآیندها و قلمروها با یکدیگر است. از این رو در این نگاه حذف قلمرو یا قلمروها و بها دادن به یکى و نادیده گرفتن دیگرى، مطرح نیست و بین قلمروهاى ممکن اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى و زیست محیطى نه تنها تقابلى نیست، بلکه چگونگى در هم آمیزى کارآمدتر آنها به عنوان یک دغدغه مطرح است.

     بدینسان آینده هاى ممکن این برنامه در افق چشم انداز در سه گزینه: تداوم روند گذشته، رشد سریع با رویکرد هم پیوندى، رشد معتدل با رویکرد هم پیوندى تنظیم شده است.

     در سند چشم انداز محورهاى اساسى و دیدمان چشم انداز براساس ذیل تنظیم شده است:

     1 ـ رشد مستمر و پایدار.

     2 ـ توسعه مبتنى بر دانایى.

     3 ـ تعامل فعال با اقتصاد جهانى.

     4 ـ رقابت پذیرى اقتصاد.

     5 ـ امنیت انسانى و عدالت اجتماعى.

     6 ـ امنیت ملى.

     7 ـ ارتقاى کیفیت سطح زندگى.

     8 ـ محیط زیست و توسعه پایدار.

     9 ـ توسعه فرهنگى.

     10 ـ توسعه مدیریت دولت.

     11 ـ امنیت و توسعه قضایى.

     12 ـ تعادل و توازن منطقه اى کشور براساس موازین آمایش سرزمین.

     در هدف ها و سیاست هاى کلى برنامه چشم انداز نیز چنین آمده است:

     ـ پرورش انسان دین باور، آگاه، انعطاف پذیر و ماهر با قابلیت هاى مشارکت و فعالیت در فضاى نوین رقابتى و نوآورى در حال تغییر.

     ـ مشارکت همه جانبه سرمایه انسانى عظیم کشور از جمله جوانان و متخصصین داخل و خارج در توسعه کشور.

     و در تبیین توسعه مبتنى بر دانایى نکات ذیل ارائه شده است:

     ـ استقرار انباشت سرمایه انسانى کارآمد، خلاقیت، کارآفرینى و نوآورى، توسعه (کاربرد) فناورى اطلاعات و ارتباطات و بسط کار و فعالیت ملى.

 

امنیت انسانى و عدالت اجتماعى

     ـ آموزش و کسب مهارت.

     ـ رفع موانع قانونى و کاستن از تابرابرى ها و تبعیض هاى جنسیتى.

     ـ ایجاد امنیت شغلى.

     ـ برقرارى عدالت اجتماعى.

     ـ زمینه سازى براى شکل گیرى مطلوب هویتى.

     ـ احترام به حقوق و حریم خصوصى افراد.

     ـ ایجاد امنیت فردى و مصونیت از خشونت و تجاوز.

     همچنین در تبیین توسعه فرهنگى در سند چشم انداز چنین آمده است:

     بسط توسعه اى باورها، تفکرات، سنت ها و تلقى ها از طریق:

     ـ تقویت و تعمیق فرهنگ و هویت اسلامى ـ ایرانى.

     ـ پى ریزى ارتباط مبتنى بر همدلى و تفاهم بین آحاد مردم.

     ـ رشد فرهنگ معنویت، ایمان و اعتقاد وجدان اجتماعى.

     ـ ترویج و تعمیق فرهنگ قانون پذیرى.

     و براى امنیت و توسعه قضایى:

     یکى از موارد: ایجادساز و کار و بستر لازم براى پیشگیرى از وقوع جرم مطرح شده است.

     نگاهى کوتاه به آنچه به صورت گزینشى از چشم انداز بیست ساله کشور تقدیم شد، به خوبى روشن مى سازد که بدون ارتقاى نقش مساجد و ایفاى صحیح آن، تحقق اهداف و راهبردها و الزامات چشم انداز میسر نیست. براین اساس با توجه به آن که بخش عمده اى از فضاى فرهنگى کشور را مساجد تشکیل مى دهد، براى تحقق اهداف فرهنگى باید مساجد را احیا نمود.

 

     براین اساس در افق چشم انداز کشور از نظر وضعیت مساجد باید:

     1 ـ برخوردار از تشکیلات مدیریت کلان و یکپارچه در کل کشور.

     2 ـ برخوردار از مساجدى شکیل و زیبا به مقدار نیاز با ساختمان و تجهیزاتى کامل و متناسب با شأن نظام جمهورى اسلامى و ملت بزرگ و قهرمان ایران، نظیف، معطر و براساس استانداردها و معیارهاى قرآنى، روایى و نظام مهندسى کشور.

     3 ـ داراى اقامه سه وقت نماز، باز بودن درب در همه اوقات، برقرارى کلاس آموزش قرآن و معارف دینى، مجهز به کتابخانه و رایانه براى نشر علوم اسلامى و بدون ایجاد مزاحمت براى همسایگان.

     4 ـ برخوردار از ائمه جماعاتى عالم، اندیشمند، پارسا، آشنا با فنون مشاوره و مدیریت و داراى ارتباطات مردمى گسترده.

     5 ـ داراى کارگزارانى مدیر، مدبر، پارسا، آزموده، مجرب و توانا.

     6 ـ داراى تأسیسات جانبى و تکمیلى و برنامه هاى متنوع و جذاب تبلیغى و آموزشى با جاذبه هاى علمى ـ معنوى متناسب با نیاز نسل جوان.

     7 ـ حاضر در متن زندگى مردم و مرتبط و مؤثر در کلیه امور سیاسى، اقتصادى و... از طریق برقرارى پیوند مستحکم و ارائه آموزه هاى دینى و معطر ساختن فضاى مدرسه، دانشگاه، بازار و محیط پیرامونى با فرهنگ ناب اسلامى و ارتقا و افزون ساختن کارکردها و خدمات.

     اکنون پرسش اساسى آن است که طى این طریق چگونه باید صورت پذیرد و چه اقداماتى براى تحقق آن باید انجام شود؟

     در این راستا به برخى از امور مهم اشاره مى گردد تا دیدگاه حضار گرامى پیرامون آن مطرح و در تدوین نهایى مورد بهره بردارى قرار گیرد:

     1 ـ ادغام تشکیلات موازى دست اندرکار در امور مساجد و تشکیل یک سازمان یکپارچه براى مدیریت کلان کلیه امور مساجد یا ادامه روند نامطلوب فعلى؟!

     2 ـ تشکیل شوراى عالى ناظر بر ساخت و ساز مسجد با زیر مجموعه هاى تخصصى از نظر سازه هاى مهندسى، معمارى اسلامى، استانداردهاى دینى و... .

     3 ـ تأسیس دانشگاه مسجد براى آموزش کلیه کارگزاران مسجد و ارائه آموزش هاى لازم براى تربیت نیروى انسانى شایسته مدیریت مسجد.

     ـ نوع آموزش هاى لازم براى ائمه جماعات، هیئت امنا، خدام، مربیان قرآن و... .

     4 ـ ساماندهى نظام مالى و پیش بینى کلیه هزینه هاى مورد نیاز مساجد و تلاش براى تأمین آن از طریق مشارکت عمومى، امور وقفى و مساعدت هاى دولت جمهورى اسلامى.

     ـ شکل و چگونگى مساعدت دولت با توجه به لزوم حفظ استقلال مساجد و غیردولتى باقى ماندن آنها.

     5 ـ ارائه برنامه هاى آموزشى معارف دینى قرآنى با استفاده از کلیه امکانات نوین و مجهز ساختن کتابخانه، مرکز رایانه و اطلاع رسانى و توانا در پاسخ به پرسش هاى دینى نسل جوان.

     ـ چگونگى ارائه برنامه ها و خدمات.

     ـ تجهیزات مورد نیاز.

     ـ لزوم طراحى شبکه رایانه اى بین مساجد با زیر مجموعه هاى مختلف.

 

الف) چالش هاى موجود در مساجد ایران

برابر با روایات مساجد پایگاه توحید، خانه هاى خدا در زمین، سکوى عروج، محل عبادت، بازار آخرت، محیط رحمت، بهترین مکان هاى زمین، کلاس تربیت، بستان بهشتیان، مطاف عاشقان، امید محرمان، مأمن مستضعفان، میعادگاه متقین و صیانت گاه مؤمنین است.

     افزون برآن با سیرى در سنت و سیره پیامبر گرامى اسلام، امامان معصوم و مؤمنان تاریخ صدر اسلام به این حقیقت دست مى یابیم که مساجد در امور و ابعاد گوناگون داریا نقش عمده و اساسى بودند و در خدمت ترویج فرهنگ اسلام و نشر معارف دین و ابلاغ پیام و رهنمودهاى حیات بخش پیامبر و ائمه معصومین و در یک جمله در راستاى تأمین سعادت و ارتقاى سطح اندیشه، اخلاق و فرهنگ مسلمانان قرار داشتند.

     با کمال تأسف به تدریج مساجد در کشورهاى اسلامى به آسیب، چالش ها و موانعى دچار شدند که کارایى آنها را در امور مختلف کاهش داد. کاهش نقش آفرینى مساجد در همه سرزمین هاى اسلامى پیامدهاى ناگوارى را در پى داشت که مشهود است.

     اکنون در این شرایط حساس تاریخ که از یک سو آمریکا با اشغال دو کشور اسلامى فریاد آغاز شدن دوباره جنگ هاى صلیبى را به گوش رسانیده و از سوى دیگر دشمن با به کار گرفتن همه تجهیزات و امکانات خود در زمینه فرهنگى تهاجم همه جانبه اى نسبت به نسل جوان صورت داده است و مى کوشد در سایه آن هویت جوانان مسلمان رابه یغما برده و آنان را به مبلغان بى مزد خود بدل سازد، باید بکوشیم با شناخت موانع و آسیب ها، بار دیگر از مساجد در عالى ترین شکل ممکن بهره بردارى نموده و براى صیانت از دستاوردهاى انقلاب و خون بهاى شهیدان آن فضاهاى مقدس را فعال و پرنشاط سازیم.

     آسیب، چالش ها و موانع را مى توان در امور ذیل دسته بندى نمود:

     1 ـ نبود اطلاعات جامع از وضعیت مساجد کشور و در نتیجه عدم تحلیل آمارى لازم براى مورد توجه قرار دادن آن در جهت گیرى هاى اساسى مربوط به مساجد.

     2 ـ وجود تشکیلات موازى و ناهماهنگ و تعدد مراکز دخیل در مدیریت و امور مسجد.

     3 ـ فقدان استراتژى و سیاستگذارى کلان در امور مختلف مساجد در برنامه کلان توسعه و عدم بذل توجه کافى در برنامه ریزى هاى بلندمدت توسعه به مساجد و عدم تخصیص بودجه لازم براى آن.

     4 ـ عدم برنامه ریزى مناسب براى استفاده کامل، مطلوب و بهینه از مساجد با شرایط و وضعیت کنونى.

     5 ـ فقدان استراتژى روشن در مورد چگونگى حضور و دخالت دولت و نحوه مشارکت مردم در مساجد.

     6 ـ عدم وجود یک گروه کارشناسى قوى و کاردان جهت بازآفرینى نقش ها و کارکردهاى مساجد و به روز کردن آن و عدم توجه مدیریت و برنامه ریزى کلان کشور به این امر.

     7 ـ عدم وجود یک مرکز قوى پژوهش و تحقیقات بنیادى و کاربردى ویژه مساجد و اجراى نامناسب و غیرکاربردى پروژه هاى تحقیقاتى و پژوهشى در حال انجام درباره مساجد.

     8 ـ ساخت مراکز متعدد فرهنگى هنرى رقیب با بودجه و امکانات کافى به جاى تقویت و گسترش فضاى فرهنگى و هنرى مساجد.

 

ب) آسیب و چالش هاى فیزیکى و سخت افزارى

     9 ـ عدم طراحى الگوى مناسب معمارى در تیپ هاى گوناگون براى ساخت مساجد در دوران معاصر.

     10 ـ فقدان امکانات مناسب تأسیساتى، فرهنگى، رفاهى همانند کفشدارى، پارکینگ، مهد کودک، درمانگاه، صندوق قرض الحسنه و... .

     11 ـ عدم بهره مندى از سرویس هاى بهداشتى مناسب، تهویه، سیستم هاى برودتى و حرارتى مطبوع نظافت، آراستگى، زیبایى، خوشبویى و نداشتن فضاسازى بیرونى جذاب.

     12 ـ عدم کنترل کیفى و عدم رعایت اصول مهندسى، مقاوم سازى و عدم حفظ و مرمت مورد نیاز به صورت مداوم.

 

ج) آسیب و چالش هاى مربوط به نیروى انسانى و کارگزاران

     13 ـ فقدان سیستم جذب و گزینش براى کارگزاران مساجد در کشور.

     14 ـ عدم ساماندهى مناسب منابع نیروى انسانى موجود مساجد.

     15 ـ فقدان نظارت و ارزیابى مستمر بر عملکرد کارگزاران مساجد.

     16 ـ عدم استفاده از توانایى هاى جوانان در انجام امور مساجد و به کار نگرفتن نیروى کار آنان.

     17 ـ فقدان آموزش هاى روزآمد براى کارگزاران مساجد.

     18 ـ عدم تغذیه فکرى منابع نیروى انسانى به طور مداوم.

     19 ـ عدم تأمین مالى آبرومندانه کارگزاران بویژه خادمان و در نتیجه عدم مسئولیت پذیرى آنان.

 

د) آسیب و چالش هاى محتوایى و برنامه اى

     20 ـ تعطیلى اغلب مساجد جز در ایام خاص، عدم اقامه نماز جماعت در سه یا پنج نوبت، بسته بودن درب مساجد جز در وقت نماز و نبود برنامه مداوم نیایش و قرآن آموزى در آن.

     21 ـ فقدان برنامه ریزى هاى جذاب هماهنگ و متناسب با نیازهاى اقشار مختلف جامعه و در نتیجه عدم اجراى برنامه هاى تبلیغى و فرهنگى مناسب.

     22 ـ فقدان فضاسازى براى حضور مردم و نسل جوان و عدم فرهنگ سازى و اطلاع رسانى صحیح در مورد برنامه مساجد در رسانه هاى جمعى بویژه رسانه ملى.

     23 ـ عدم تقویت و غنى سازى کتابخانه هاى مساجد کشور به طور مداوم.

     24 ـ عدم استفاده از تجهیزات فرهنگى، هنرى، رایانه اى و نرم افزارى روز و عدم استفاده از ابزار و زبان هنر در برنامه هاى تبلیغى فرهنگى مساجد.

 

راه کارهاى توسعه و تعمیق جایگاه و نقش آفرینى مساجد و جذب جوانان

     1 ـ ادغام تشکیلات موازى در مرکز رسیدگى به امور مساجد که به فرمان مقام معظم رهبرى تأسیس شده است و هماهنگ نمودن کلیه فعالیت هاى مرتبط با مسجد با آن.

     2 ـ تعیین استراتژى و سیاست کلان در برنامه چهارم توسعه و اختصاص بودجه لازم و کافى.

     3 ـ اهتمام دولت و تشویق و ترغیب عمومى براى احداث، نوسازى و بهسازى مساجد و مجهز ساختن آن به تجهیزات روزآمد و حمایت از مساجد مناطق محروم.

     4 ـ تلاش در جهت وضع قوانین لازم براى حمایت هاى حقوقى و اجتماعى از مساجد.

     5 ـ جذب و بهره مندى از نیرو و امکانات قابل استفاده در محدوده مسجد.

     6 ـ اقدامات لازم براى بازنشسته نمودن خادمان از کار افتاده و تلاش براى به کار گرفتن خادمان جوان و مناسب در جهت پاکیزگى و نظافت مساجد.

     7 ـ سیاستگذارى و برنامه ریزى کلان فرهنگى متناسب با نیازهاى اقشار مختلف جامعه بر محوریت آموزش قرائت، ترجمه و تفسیر قرآن در مساجد.

     8 ـ فضاسازى لازم براى جذب هرچه بیشتر همه اقشار نسل جوان به مساجد در جهت مقابله با تهاجم فرهنگى توسط رسانه هاى جمعى بویژه رسانه ملى.

     9 ـ تأسیس دانشگاه مسجد و ارایه آموزش هاى روزآمد به کارگزاران مسجد.

     10 ـ تداوم برپایى همایش ها و جشنواره هاى بین المللى، کشورى، استانى و شهرستانى براى تبیین، احیاء و ارتقاى جایگاه مساجد در جهان اسلام.

     11 ـ ایجاد پژوهشکده مسجد و انجام مداوم پژوهش هاى بنیادى و کاربردى براى احیاء و روزآمد نمودن مساجد.

     12 ـ تشکیل شوراى عالى مهندسى مساجد و طراحى الگوى مناسب معمارى و ساماندهى و نظارت بر کم و کیفیت بنا و تجهیزات مساجد و هدایت و ساماندهى ساخت و تجهیز مسجد براساس نیاز مناطق مختلف.

     13 ـ طراحى سیستم ماهواره اى و شبکه جهانى مساجد در اینترنت و بهره گیرى مناسب از تکنولوژى ارتباطات و مبادله اطلاعات و برنامه ها و تجربیات با مساجد سراسر جهان و جوامع دیگر اسلامى در جهت اعتلاى هرچه بیشتر نقش و جایگاه مسجد در جهان.

     14 ـ تلاش در مدیریت و برنامه ریزى کلان کشور براى ارتباط و حضور مسجد در متن زندگى مردم و ارتباط آن با مراکز مختلف آموزشى، فرهنگى، اقتصادى و... .

 

راه کارهاى توسعه کمى و کیفى و جذب جوانان به مسجد

پژوهش ها ثابت کرده است که توسعه به عنوان واقعیتى مطلوب داراى ابعاد مختلفى است؛ خوشبختانه در جهان معاصر، ابعاد گوناگون توسعه و ارتباط و پیوندها و تأثیر و تأثر متقابلى که بین ابعاد توسعه وجود دارد مورد توجه جدى قرار گرفته و به خوبى آشکار شده است که توسعه اقتصادى، اجتماعى، سیاسى بدون توسعه فرهنگى و توسعه منابع نیروى انسانى امرى کاملاً دور از دسترس است؛ همچنان که توسعه فرهنگى و توسعه منابع نیروى انسانى بدون انجام توسعه اقتصادى اجتماعى سیاسى با مشکلات فراوانى مواجه مى باشد!

     براین اساس ضرورت توسعه فرهنگى و لوازم تعلیم و تربیت و پرورش نیروى انسانى پارسا، کارآمد و توانا در تحقق دیگر ابعاد توسعه واقعیتى انکارناپذیر است. نکته مهم و قابل توجه در این راستا تبیین نقش و جایگاه مساجد در توسعه همه جانبه کشور است.

     با کمال تأسف عدم توجه کافى به مساجد، نقش، جایگاه، جاذبه هاى بى بدیل و تأثیرات عظیم و ممکن مساجد را به شدت کاهش داده است و این کاهش، پیامدهاى ناگوارى همچون توسعه تأثیرات تهاجم فرهنگى بر جوانان و امت اسلامى را در پى داشته است.

     اکنون این حقیقت نه تنها براى اندیشمندان و فرهیختگان کشور و امت اسلامى بلکه بر عموم مردم به خوبى آشکار شده است و براى تحقق ابعاد دیگر توسعه در کشور و جهان اسلام باید نخست به فکر توسعه کمى و کیفى مساجد باشیم؛ این سخن، یک سخن احساسى یا یک توصیه غیرکارشناسى و غیرعلمى و از سر خیال پردازى و آرمان گرایى صرف نیست، بلکه سخنى براساس جستارهاى پژوهش هاى بنیادى و کاربردى که بر مبناى «ولکم فى رسول اللّه اسوه حسنه» از روش و سیره مبارک آن حضرت صلى الله علیه و آله در بنیانگذارى تمدن بزرگ اسلامى اتخاذ شده است. پیامبر بزرگى که در توقف چهار روزه خود در دهکده قبا، مسجد قبا را بنا نموده و در مسیر آمدن به مدینه در محل زندگى قبیله بنى سالم، نماز جمعه را در مسجد آن قبیله اقامه فرمودند و در آغاز ورود به شهر مدینه با فرود آمدن ناقه داراى مأموریت، آن محل را براى ساختن مسجد خریدارى و مسجد نبوى یا به دیگر سخن قطعه اى از باغ هاى بهشت را در زمینى خاکى برپا ساخت و همه ابعاد زندگى مردم را با آن گره زده و تلألو نورانى آموزه هاى مسجد را بر زوایاى مختلف حیات بشرى تاباند و دین توحیدى و شریعت عالى خود را از آن کانون هدایت منتشر ساخت و بدین طریق، راه و روش توسعه همه جانبه امت اسلامى را به امت اسلامى آموزش داد.

     آرى بدون تردید در توسعه کشور مهم ترین مسئله، بعد فرهنگى است و اگر در توسعه اجتماعى و اقتصادى به مسائل فرهنگى توجه نشود، توسعه اجتماعى و اقتصادى به مفهوم امروزى آن نیز تحقق نخواهد یافت. با عنایت به آن که مساجد محل اصلى نشر فرهنگ دینى و مذهبى کشور است، بنابراین در توسعه اقتصادى اجتماعى فرهنگى، باید توسعه را از پایگاه هاى فرهنگ دینى یعنى مساجد شروع کرد، زیرا تقویت این پایگاه هاى دینى به معناى مصون سازى فرهنگ خودى در برابر هجوم فرهنگى بیگانگان است. فرد هالیدى از شخصیت هاى امنیتى و سیاسى انگلیس و طرح براندازى خاموش یا براندازى در سکوت، یکى از راه هاى براندازى جمهورى اسلامى را محدود کردن نقش شبکه مساجد عنوان مى کند.

     نکته قابل تأمل آن است که مساجد، تنها مراکزى هستند که مى توان از آنها به عنوان بهترین اماکن مقدس براى جذب مردم عموما و جذب جوانان خصوصا استفاده کرد. اگر امت اسلامى بخواهد جوانان را در مکان هاى دیگرى جز مساجد، سازماندهى کند، باید هزینه هاى فراوانى را صرف کند، اما با هزینه اى بسیار اندک، با بهره بردارى بهینه از مساجد، جذب جوانان کاملاً عملى، موفق و مقرون به صرفه مى باشد و داراى آثار بسیار مبارکى است.

     آنچه در پى مى آید موضوعاتى است براى تأمل، اندیشیدن، جستجو و کنکاش پیرامون راه هاى توسعه و چاره اندیشى براى رفع موانع توسعه کمى و کیفى مساجد.

     امید است در سایه الطاف الهى با توسعه مساجد، توسعه حقیقى و همه جانبه در کشور و در میان امت اسلامى پدید آید.

 

الف) توسعه کمى

با آن که در کشور بیش از 60000 مسجد با مساحتى بالغ بر 36000000 متر مربع زمین و 17000000 متر مربع زیربنا در بهترین مکان هاى شهر و روستا یعنى تقریبا به ازاى هر 1000 نفر یک مسجد وجود دارد اما با کمال تأسف به دلیل آن که در ساختن مساجد، میزان جمعیت پیرامون، منطقه جغرافیایى، فاصله متناسب با مساجد دیگر و... رعایت نشده و سیاست مدون و مشخصى در زمینه ساخت مسجد وجود نداشته، در بعضى از محلات پر جمعیت مسجدى وجود ندارد و یا اگر هست مسجدى بسیار کوچک است که جوابگوى خیل عظیم نمازگزاران نیست و بر عکس در برخى از مناطق کم جمعیت، مساجد بزرگ یا نزدیک به هم ساخته شده که خلوت بودن بعضى آنها هنگام اقامه نماز در شأن جامعه اسلامى نیست. این مشکل در کل جهان اسلام نیز به چشم مى خورد.

     در این راستا باید براساس مطالعات آمار و جمعیت شناسى، بررسى و تحلیل لازم صورت پذیرد تا مشخص شود چه مناطقى به چه تعداد مسجد و با چه مساحتى نیاز دارند تا در زمینه ساخت مسجد افراط و تفریط صورت نگیرد.

     افزودن برآن در تجهیز، آراستگى، رنگ آمیزى و تنظیف مساجد و زیباسازى نماى بیرونى آنها باید به نکات ذیل توجه شود:

     ـ مقاوم سازى ساختمان مسجد در برابر حوادث طبیعى مثل سیل، زلزله، طوفان و غیره.

     ـ تمهیدات لازم براى حضور قشر عزیز جانباز و معلول.

     ـ در نظر گرفتن مکان لازم براى پارکینگ خودروهاى نمازگزاران در مناطق مورد نیاز.

     ـ طراحى مکان مناسب همچون مهدکودک براى نگهدارى نوزادان زنان و مادران داراى فرزند خردسال.

     ـ ایجاد تأسیسات تکمیلى و مورد نیاز مسجد همانند مهد کودک، مدرسه، درمانگاه، صندوق قرض الحسنه، صندوق بازنشستگى، مرکز مشاوره و امور تربیتى و ورزشى داشته باشد، مرکز کمک رسانى به مردم.

     ـ طراحى تأسیسات برودتى و حرارتى پیشرفته متناسب با محیط جغرافیایى.

     ـ تنظیم صحیح سیستم نور و صداى مسجد.

     ـ طراحى و اجراى فضاى سبز و گل کارى و استفاده از رنگ هاى آرام بخش همراه با طرح هاى تلفیقى.

     ـ استفاده از اسپرى هاى خوشبو کننده هوا قبل از شروع نمازهاى جماعت و مراسم مذهبى در فضاى صحن مسجد مورد نظر.

     ـ ساخت کفشدارى خارج از شبستان، از جنس سنگ.

     ـ استفاده از سجاده یا فرش هاى مناسب سراسرى و علامت گذارى با پارچه سفید و شستشوى آن در هر شش ماه یک بار.

     ـ حفظ سادگى و پویایى مسجد که پیامبر بر آن امر اصرار مى ورزید در دوران معاصر؟

     دیدگاه خویش را پیرامون پرسش هاى ذیل بیان فرمایید:

     1 ـ آیا مى توان استاندارد مشخصى براى تأسیس مسجد به ازاى جمعیت و تراکم آن مشخص نمود، استدلال شما براى آن پیشنهاد چیست؟

     2 ـ براى اصلاح وضع موجود که در ساختن مساجد، میزان جمعیت پیرامونى، منطقه جغرافیایى، فاصله متناسب با مساجد دیگر و... رعایت نشده، چه راه کارهایى وجود دارد؟ تأسیس مساجد براساس استانداردهاى علمى مصوب؟ یا... .

     3 ـ افزون بر جمعیت و تراکم آن چه معیارهایى را مى توان براى لزوم تأسیس مسجد در نظر گرفت؟!

     4 ـ چه روش هایى براى جذب مشارکت هرچه بیشتر مردم در ساخت و توسعه کمى مساجد وجود دارد؟

     5 ـ در چه زمینه، چگونه و با چه روش هایى مى توان از مساعدت و کمک هاى عمومى و دولتى براى ساخت و توسعه کمى مساجد بهر برد، بدون آن که استقلال مساجد خدشه دار شود؟

     تدوین و اجراى قوانین لازم؟ اختصاص بودجه و در اختیار مرکز رسیدگى قرار دادن؟ ساخت تأسیسات جانبى و تکمیلى؟ اجراى ساخت؟ تصویب و اجراى معافیت در پرداخت هزینه هاى آب و برق و گاز؟ و... .

     6 ـ موانع و چالش هاى توسعه کمى مساجد و راه برطرف ساختن آن چیست؟

 

ب) توسعه کیفى

مقصود از توسعه کیفى، بهینه سازى بهره بردارى، گسترش نقش، جایگاه، کارکرد و ارتقاى سطح و بالا بردن کیفیت و ارائه خدمات عبادى، آموزشى و... و افزون ساختن جاذبه هاى مسجد و در یک جمله آوردن مسجد در متن زندگى مردم مسلمان و برقرارى و مستحکم ساختن پیوند بین مسجد و امور مختلف حیات بشرى است.

     نگاهى کوتاه به تاریخ اسلام نشان مى دهد که مسجدالنبى مثل بعضى از مساجد خاک گرفته، متروکه و یا تشریفاتى امروز نبود که تنها هنگام نماز باز و پس از آن بسته شود و از روح زندگى و حرکت اصیل حیات باز بماند. در صدر اسلام مسجد مرکز زندگى و تپش حیات و محل دریافت طرح، مرکز جدیدترین خبرها و اقدامات مسلمانان و مرکز ارسال پیک ها به قبایل و کشورها و خلاصه جایگاه اصیل ارائه دعوت اسلامى به افراد انسانى بود. سرنوشت ملت ها و دولت ها در مسجد پیامبر رقم زده مى شد و تمدن و فرهنگ اسلام از آن مرکز نورانى راهى جهان مى گردید.

     براین اساس با توجه به آن که منحصر ساختن مساجد کشور با این فضاى بزرگ و عالى به برگزارى یک وعده یا دو وعده نماز جماعت، برگزارى مجالس ترحیم و عزادارى و بسته بودن درب آن در بیشتر اوقات و عدم برگزارى مجالس شاد و آموزشى چون مراسم ازدواج، تعلیم و تربیت و مذاکرات علمى و تصمیم گیرى هاى اجتماعى و امورات مربوط به پیشرفت و برنامه هاى خانواده و زندگى یکى از خسارت هاى بزرگ دوران معاصر است، به نظر شما در بهینه سازى استفاده از مساجد چه باید کرد؟

     1 ـ در دوران معاصر، مساجد چه نقش و کارکردهایى را مى توانند برعهده گیرند؟

     2 ـ نوع خدمات عمومى، اجتماعى را اکنون بر زمین مانده و مسجد مى تواند آنها را برعهده گیرد کدام است؟! و چگونگى ارائه آن از طریق مسجد؟!

     3 ـ چه نوع تأسیساتى را در کنار مسجد و براى برعهده گرفتن نقش و کارکردهاى جدید لازم مى دانید؟

     4 ـ چگونه مى توان کارکرد و خدمات مساجد کنونى را افزایش داد؟

     ـ راه اندازى مرکز ارائه خدمات آموزشى و رفاهى مسجد؟

     5 ـ برنامه ریزى کلان و برنامه هاى میان مدت و کوتاه مدت اجرایى براى مساجد به صورت متمرکز یا غیرمتمرکز کدام یک مناسب تر است؟ چرا؟

     6 ـ چه نوع آموزش هایى به ائمه محترم جماعات و کارگزاران دیگر مساجد مى تواند در توسعه کیفى مؤثر باشد؟

     7 ـ تشکیل کلاس، فعال ساختن کتابخانه و نوارخانه، برگزارى دوره هاى سیر مطالعاتى، تشکیل گروه هاى سرود و تواشیح، در اختیار داشتن رایانه، قرار دادن نام مساجد و فعالیت هاى آن در شبکه جهانى اینترنت و ارائه خدمات علمى دیگر از طریق مساجد، اطلاع رسانى نیکو، نصب تراکت ها و پیام هاى تبلیغاتى و فرهنگى دو روز قبل از اعیاد و وفیات و ایام اللّه و جمع آورى آنها بعد از مراسم و چگونگى آن در بالا بردن کیفیت و افزونى جاذبه ها چه نقشى مى تواند ایفا نماید؟

     8 ـ نقش امام جماعت، هیئت امنا، خدام، بسیجیان و سایر نیروهاى دست اندرکار در توسعه چیست؟ امام جماعت ثابت، مراعات حال نمازگزاران، عدم خطابه طولانى در بین الصلاتین، خوش برخورد، خوش اخلاق، خوش سیما، آشنا به مسائل شرعى و حتى الامکان جوان بودن خادم مسجد، تعیین مؤذن و تعقیب خوان خوش صدا، عدم پخش صداى برنامه هاى مسجد از جمله سخنرانى ها و سرودها از بلندگوى مساجد، رعایت اصول بهداشتى خصوصا در آبدارخانه مسجد و نظافت مستمر وضوخانه و سرویس هاى بهداشتى و نصب جاى مایع دستشویى و خشک کن برقى و... چه نقشى در ایجاد جاذبه براى همسایگان و توسعه کیفى مساجد دارند؟ موارد مؤثر دیگر کدامند؟

     9 ـ شیوه هاى مشارکت مردم و جوانان در مدیریت مساجد چگونه باید باشد تا ضمن عدم اخلال در امور مساجد را از ظرفیت و توانایى جوانان بهره مند سازد؟

     10 ـ موانع و مشکلات موجود در راه توسعه کیفى کدام است و راه کارهاى عملى حل آنها چیست؟